Смекни!
smekni.com

Экономическая эффективность внешних инвестиций (Ekon. Effektivnostvn vneshn. investichii v progrechii Azerbaydjanskoy Ekonomiki v obraze Grajdanskoy Aviachii) (стр. 1 из 14)

Азярбайжан Щава Йоллары Дювлят kонсерни

Милли Авиасийа Академийасы

«Игтисадиййат вя менежмент» кафедрасы

ДИПЛОМ ИШИ

Мювзу: АЗЯРБАЙЖАН ИГТИСАДИЙЙАТЫНДА ХАРИЖИ

ИНВЕСТИСИЙАЛАРЫН ЖЯЛБ ОЛУНМАСЫНЫН

СЯМЯРЯЛИЛИЙИ (МА ТИМСАЛЫНДА)

Тялябя : БАБАЙЕВ ЕМИН МЦШАВИР ОЬЛУ

Рящбяр: ЯКБЯРОВ РЮВШЯН МЯММЯД ОЬЛУ

Ямяйин мцщафизяси цзря

мяслящятчи:

Кафедранин мцдири

БАКЫ - 2003

Милли Авиасийа Академийасы

Факултя: Игтисадиййат вя щцгуг

Кафедра: Игтисадиййат вя менежмент

Ихтисас: ИИ 01.01.00 «Бейнялхалг игтисади мцнасибятляр»

Груп N 368 а

Диплом иши цзря

ТАПШЫРЫГ

Тялябя: БАБАЙЕВ ЕМИН МЦШАВИР ОЬЛУ

Ишин мювзусу: АЗЯРБАЙЖАН ИГТИСАДИЙЙАТЫНДА ХАРИЖИ

ИНВЕСТИСИЙАЛАРЫН ЖЯЛБ ОЛУНМАСЫНЫН

СЯМЯРЯЛИЛИЙИ (МА ТИМСАЛЫНДА)

« » феврал 2003-жи илдя Академийа цзря сайлы гярарла тясдиг едилиб

2.Тялябя тяряфиндян битирилмиш ишин тягдим едилмя тарихи ___________

3. Иш цзря башланьыж мялумат

4. Щесаблама-айдынлашдырыжы йазынын тяркиби (ишлямя цчцн суалларын сийащысы):

5. График материалларын сийащысы:

1. _________________________________________________

2. _________________________________________________

3. _________________________________________________

4. _________________________________________________

6. Иш цзря мяслящятчиляр (лайищянин онларла аид бюлмялярини эюстярмякля)

Бюлмя Мяслящятчи Имза, тарих
Тапшырыьы верди

Тапшырыьы гябул етди

Ямяйин мцщавизяси

Тапшырыыыыьын верилмя тарихи: ______________________________

Рящбяр: ____________________________________________

(имза)

Тапшырыьы ямял етмяк цчцн гябул едиб: ____________________

(имза)

МЦНДЯРИЖАТ

Сящ.

ЭИРИШ…………………………………………………………………….. 3

ФЯСИЛ I. БЕЙНЯЛХАЛГ КАПИТАЛ БАЗАРЫ ВЯ ХАРИЖИ

ИНВЕСТИСИЙАЛАРЫН КЕЧИД ИГТИСАДИЙЙАТЛЫ ЮЛКЯЛЯРИН

ИНКИШАФЫНДА РОЛУ………...................................................................

1.1. Дцнйанын капитал базарында харижи инвестисийалар уьрунда мубаризя

шяраитиндя дювлятин ролу…...................………………………………….

1.2. Хариъи инвестисийа сащясиндя Азярбайъан Республикасынын стратеъи

истигамятляри…………..…………………………………………............

ФЯСИЛ II. АЗЯРБАЙЖАН ИГТИСАДИЙЙАТЫНА ХАРИЖИ

ИНВЕСТИСИЙАЛАРЫН ЖЯЛБИ ВЯ ЯЛВЕРИШЛИ ИНВЕСТИСИЙА

ИГЛИМИНИН ФОРМАЛАШМАСЫ МЯСЯЛЯЛЯРИ ……..…………………

2.1. Милли игтисадиййата харижи капиталын жялб едилмяси вя инвестисийа иглиминин

формалашмасы мясяляляри…………………….……………………………

2.2. Милли игтисадиййатын приоритет сащяляриня дювлят инвестисийаларынын ясас

истигамяти вя сямярялилийи мясяляляри……………………………..………..

2.3. Харижи инвестисийаларын жялб олунмасы програмы вя стратеъи истигамятлярин

мцяййян олунмасы......................................................................................

II.4. Харижи инвестисийаларын сямярялилийинин гиймятляндирилмяси мясяляляри....

ФЯСИЛ III. ЯМЯЙИН МЦЩАВИЗЯСИ ......................................................

НЯТИЖЯ………………………………………………………………………

ИСТИФАДЯ ЕДИЛМИШ ЯДЯБИЙЙАТ……………………..………………

ЭИРИШ

Милли игтисадиййатын базар игтисадиййатына трансформасийасы кцлли мигдарда инвестисийа ресурсларынын жялб олунмасыны тяляб едир. Кечид игтисадиййатлы юлкялярдя инвестисийа ресурсларынын гытлыьы шяраитиндя харижи инвестисийаларын игтисади инкишаф цчцн жялб олунмасы вя онлардан сямяряли истифадя олунмасы мясяляляри, харижи капиталын жялб олунмасында ясас рол ойнайан ялверишли инвестисийа иглиминин формалашмасы, харижи капиталын фяалиййятинин сямярялилийинин артырылмасы мясяляляри мцасир шяраитдя актуал игтисади проблемлярдян биридир.

Мцасир заманда дцнйа тясяррцфат системиндя ямтяя вя хидмятлярин тижарятинин цстцнлцйц шяраитиндя капиталын мцхтялиф формаларда щярякяти дя ящямиййятли характер алмышдыр.

Щяр ил сабит артым темпляри иля характеризя олунан дцнйа тижарятиндян фяргли олараг цмуми капитал ихражы вя идхалынын щяжминин артымы фонунда бирбаша, портфел вя борж капиталынын щярякятиндя дцнйа тясяррцфат конйуктурасынын вязиййяти вя инкишафындан асылы олараг щяр ил ящямиййятли дяряжядя дяйишмяси мювжуддур. Диэяр тяряфдян, бцтювлцкдя харижи капитал гойулушларынын артым динамикасы бир чох юлкялярин дахили игтисадиййатынын артым динамикасыны цстяляйир. Мясялян, 80-жы иллярин орталарындан башлайараг бирбаша инвестисийаларын артым темпи дцнйа ЦДМ-нун дяйяринин артымыны 4 дяфя цстяляйирди. Мцасир мярщялядя капиталын щярякятинин хцсусиййятляриндян бири будур ки, бирбаша, портфел вя борж капиталынын идхал вя ихражы просесиня даща чох юлкяляр гошулурлар. Яввялляр онлар капиталын щярякятинин анжаг бир нювц иля мяшьул олурдуларса, ири капиталын щям ихражы, щям дя идхалы иля мяшьул олурлар.

90-cы иллярин яввялляриндя бейнялхалг сийасят сащясиндя ясас мейллярдян бири дя хариcи инвестисийаларын cялб олунмасы олду. ГАТТ чярчивясиндя «Уругвай раунду» данышыгларынын сону, Цмумдцнйа Тижарят Тяшкилатынын (ЦТТ) йарадылмасы, НАФТА (Шимали Америка юлкяляринин азад тиcарят зонасы) разылашмаларынын имзаланмасы, ващид Авропа базарынын йарадылмасы, инвестисийалар цзря икитяряфли мцгавилялярин артымы харижи капиталын идхалынын артымына сябяб олду.

Инвестисийаларын яксяр щиссяси дцнйа игтисадиййатынын малиййя хидмятляри, енерэетика, телекоммуникасийа вя рабитя, тибби сянайе сащяляриндя капиталын тямяркцзляшмяси, хариъи ширкятлярин бирляшмяси вя сатын алынмасы просеси иля ялагядардыр. Сон заманлар ися, капиталын идхалында даща чох йери кечид игтисадиййатлы юлкяляр дя дахил олмагла инкишаф етмякдя олан юлкяляр тутмаьа башламышлар. Онларын иштирак пайы 2001-жы илдя 56% тяшкил етмишдир. Бунунла беля капиталын дцнйа идхалында инкишаф етмякдя олан юлкялярин хцсуси чякиси артса да, касыб юлкялярин хцсуси чякиси эетдикжя азалмаьа башламышдыр. Мясялян, 2000-жы илдя бу юлкялярин дцнйа капитал идхалында хцсуси чякиси 0,1% тяшкил едирди.

Бунунла беля, инкишаф етмякдя олан вя кечид игтисадиййатлы юлкялярин дцнйа капитал идхалында пайынын артмасына бахмайараг хариcи инвесторлар цчцн йеня дя cялбедижи истигамят сянайеyя инкишаф етмиш юлкялярдир вя онларын пайына бирбаша инвестисийаларын йарыдан чоху дцшцр.

Харижи инвестисийаларын жялб олунмасы просеси - харижи капиталын истифадя олунмасы мягсядинин, истигамятинин, мянбяляринин, формаларынын, щяcминин, мцддятинин вя диэяр истифадя шяртляринин, хариcи инвесторларын марагларынын, онларын мцдафиясинин щцгуги тяминатынын мцяййян едилмяси, инвестисийалашдырманын щцгуги базасынын, инвестисийалашдырма цчцн зярури инфраструктур гурумларын йарадылмасы вя щямчинин хариcи инвестисийаларын милли игтисадиййатда сямяряли истифадяси цчцн практики ишлярин мяcмусундан ибарят бир просесдир.

ХХ ясрин сонунун даща мцщцм реаллыьы дцнйа тясяррцфатында мцхтялиф юлкялярин иштиракынын мцяййян шякилдя бюлцшдцрцлмяси вя яняняви, о cцмлядян, дахили инвестисийа ещтийатларынын тцкянмяси кими кяскин проблемин мейдана чыхмасыдыр.

Дцнйа игтисадиййатында юз пайына эюря юлкяляри адятян цч група бюлцрляр: биринcи груп юлкяляр, ясасян, кянд тясяррцфаты вя минерал ещтийатлар мянбяйи кими щесаб олунур; икинcи груп юлкяляр уcуз ишчи гцввяси вя халг истещлакы малларынын мянбяйи сайылыр. Цчцнcц груп юлкяляр, даща чох, габагcыл сянайе вя идаряетмя технолоэийалары, програм-рийази тяминат, тящсил, тибби хидмят, малиййя вя диэяр хидмятляри, бир сюзля, йцксяк интеллектуал фяалиййятля баьлы мящсуллары истещсал едир вя сатыр.

Азярбайcан милли инвестисийа сийасятини мцяййянляшдиряркян, илк нювбядя, бейнялхалг ямяк бюлэцсцндя юзцнцн йерини мцяййян етмялидир. Щазырда сянайе ъящятдян инкишаф етмиш юлкяляр Азярбайъана тябии ещтийатлар мянбяйи кими бахыр. Буна 1999-ъу илдя хариъи инвестисиаларын сащяляр цзря структуру сцбутдур. Беля ки, инвестисийаларын 75-80%-и нефт вя газ бюлмясиня йюнялдилмишдир. Бунунла йанашы, милли мараглар бахымындан Азярбайъан цчцн «цчцнъц груп» юлкялярин вязиййяти даща мягбул ола биляр. Бу, юлкядя мювъуд олан елми-тядгигат тяшкилатларынын структуру, тящсил системи, йцксяк ихтисаслы ишчи гцввяси, мцхтялиф истигамятляр вя сянайе характерли габагъыл тядгигатларла шяртлянир. Бу заман нязяря алмаг лазымдыр ки, сон заманлар формалашмыш бейнялхалг ямяк бюлэцсц «цчцнъц груп» юлкялярин капиталынын гаршылыглы чульалашмасынын эцълянмяси иля характеризя олунур.

«Цчцнъц груп» юлкялярдя бирбаша хариъи инвестисийаларын орта иллик артым темпи мящсул ихраъынын вя Цмуми Дахили Мящсулун (ЦДМ) артым темпини цстяляйир. Бунунла йанашы, хариъи инвестисийайа олан тялябат бцтцн груп юлкялярдя артмагдадыр. Инвестисийалара тялябатын артмасы дцнйада хариъи капиталын ъялб олунмасында рягабятин йцксялмясиня эятириб чыхармышдыр. Бу, мцасир шяраитдя дцнйа игтисадиййатынын ясас характерик жящятляриндян биридир.

Совет Иттифагынын бир сыра кечмиш республикалары да хариъи инвесторларын диггятини ъялб етмяйя башламышдыр. Онларын ичярисиндя Азярбайъан, Украйна, Газахыстан, Юзбякистан вя Балтикйаны юлкяляр цстцн мювгеляря маликдирляр.

Инкишаф етмякдя олан юлкялярин тяърцбяси эюстярир ки, хариъи инвесторларын вя онлары гябул едян дювлятлярин мараглары бир чох ъящятдян щямишя уйьун эялмир. Зиддиййятляр, щяр шейдян яввял, эялирлярин бюлцнмяси, йарадылан истещсал сащяляринин милли игтисадиййата интеграсийа мигйаслары, верилян технолоэийаларын характери, мцяссисялярин идаря олунмасында милли капиталын иштирак дяряъяси, сатышда ихраъатын пайы иля баьлыдыр.