Восень сцюдзёная,
Чаго ты рана захаладала.
Я й не раненька,
Я й не позненька, -
Калі мая пара прышла:
Лісточак апаў, зямельку ўслаў,
Вось мая і пара прышла.
Рэчкі сталі, пазамярзалі,
Во мая й другая пара.
Ай, восень, восень, макрота*,
Дзецюкам жаніцца ахота,
Дзевачкам ісці няволя,
Заняволіла субота
Усё й татулькава работа.
Замовы:
Вадзіца царыца, усяму свету памачніца. Як ты змываеш сырое карэнне, шэрае і белае каменне, так і змый і маю ружы-ну-ружніцу і булат-жалеза. Як страляе з неба Міхаіл-архангел громам і малянняй і вострай стралой і як ніхто не можа ўняць ні грома, ні маланні, ні вострай стралы, так ніхто не можа ўняць і мяне, раба божага, стральца, і маю ружыну-ружніцу і булат-жалеза. А над маёй ружынай-ружніцай і булата-жалезам няма спаругання на векі вякоў.
На сінім моры камень, на тым камні дуб, на тым дубе тры-дзевяць какатоў, на тых какатах трыдзевяць гняздоў, на тых гнёздах трыдзевяць сарок, трыдзевяць урок – ад жаночча, ад дзявочча, ад хлапечча, ад мужчынска – русы волас, чорны волас, рыжы волас, белы волас. Святыя святочкі, хадзіце ка мне на помач; я з славамі, бог з духамі; як стала, так перастала.
Прыказкі і прымаўкі:
Колас добра не спее, калі сонца добра не грэе.
Шмат снегу – шмат хлеба.
З агнём не жартуё і вадзе не вер.
Воўка ногі кормяць
Цалаваў каршун курачку да апошняга пёрушка.
Што ў лесе родзіцца, у хаце знадобіцца.
З голага куста і ягада пуста.
Якая зіма, такое лета.
Пакланіся кусту, дык ён дасць хлеба лусту.
Без сахі і бараны сам цар хлеба не есць.
Паміраць збірайся, а жыта сей.
На сваём сметніку і певень гаспадар.
Загадкі:
Без кораня, а расце. (Камень)
Без ног бяжыць, без воч глядзіць. (Вада)
Лата на лаце, ніткі не знаці. (Капуста)
Цераз мяжу брат брата не бачаць. (Вочы)
Рота няма, а зубы маюцца. (Граблі)
Гарбаты дзядок усё поле аббегаў. (Серп)
Вісіць сіта, не рукамі звіта. (Павуцінне)
Легенды і паданні:
Там, дзе ад шляху пашла паваратка на Зялёную Параслю, у правую руку, як ісці ад Рэчыцы к Хвайнікам, у калодзезі е вя-лікі браварны казан, поўны грошай, накрыты млінавым каменем. Сколькі раз людзі хацелі выкапаць тыя грошы, да як толькі дакапаюцца да таго каменя, каторым пакрыты кацёл, так зараз з Рэчыцы і ляцяць казакі з голымі шаблямі. Людзі паўцякаюць, то і казакі шчэзнуць, а далей і месца зараўняецца, як бы нічога ніколі.
Анекдоты:
Зайшоў селянін да пана, а той якраз паеў і парожнюю міску перавярнуў. Селянін і пытае:
- Пане, а чаму вы як паелі, то перавярнулі міску?
- Гэта значыць, што я наеўся.
- Вось яно што! А я ўсё думаў, было, чаго гэта мая свіння, як толькі паесць, дык і пераверне карыта.
Аднаго разу прыехаў у вёску пан дань сабіраць. Сабраў многа і адправіўся дамоў са сваімі праслугамі. Але вось пану захацелася піць, і ён сказаў хлопчыку Міхаську, каб той прынёс квасу. Міхаська хуценька збегаў дамоў і ў гліняным чарапку прынёс квасу.
Пан выпіў, хваліць, што смачны, ды пытаецца:
- А ў вас яшчэ многа такога квасу?
- Вой многа. Учора ў квас уваліўся пацук, дык мама лазіла даставаць, то было яшчэ па пуп.
Тут пан як раззлуецца, як топне нагою ды як шпурне чарапок, той і разбіўся. А Міхаська як заплача: “А, дзядзечка, што ж вы зрабілі, куды ж я буду ноччу…”
Прыпеўкі:
А скрыпачка, далі бог,
Не жалей жа маіх ног!
Мае ножкі не баляць,
Яны хочуць пагуляць.
Эх, колькі ж нас –
Адна жменечка!
Пагуляем жа
Харашэнечка.
Танцавала рыба з ракам,
А пятрушка з пастарнакам,
А цыбуля з часнаком.
Красна дзеўка з дзецюком.
Рада, рада была баба,
Што дзед утапіўся.
Ліха ж яму нагадзіла –
За куст ухапіўся.
Спіс літаратуры:
1. Э. Дубянецкі «Таямніцы народнай душы»;
2. У. Караткевіч «Зямля пад белымі крыламі»;
3. М. Ларчанка «Беларуская народна-паэтычная творчасць»;
4. К. Кабашнікаў «Беларускі фальклор».
* Кожны радок паўтараецца двойчы.