Сцепулёнак Аляксандр ФМЭА, 2 курс, ДАЭ-1
Кантрольная работа
Культура Беларусі
1. Вынікгістарычнагаразвіццябеларускайкультуры. Яесучасныстаніперспектывыяедалейшайэвалюцыі.
Нацыянальная культура беларусаў сваімі каранямі сыходзіць у глыбокую старажытнасць. Беларускі народ назапасіў каласальныя духоўныя багацці, якія адлюстроўваюць усю шматстатнасць яго быцця ў інтэлектуальным, маральным, эстэтычным і іншых праявах. Беларуская культура, развіваючыся і захоўваючы нацыянальныя традыцыі, адначасова з'яўляецца і часткай сусветнай культуры.
Беларусы стварылі ўнікальны мнагажанравы фальклор, які лічыцца адным з найбагатых у славянскім свеце. Сярод выбітных беларускіх асветнікаў — Еўфрасіння Полацкая і Кірыла Тураўскі, першадрукар і стваральнік першай усходнеславянскай друкаванай Бібліі Францыск Скарына. Асновай культуры стала літаратура, класіку якой сфармавалі Вінцент Дунін-Марцінкевіч, Францішак Багушэвіч, Алаіза Пашкевіч, Максім Багдановіч, Янка Купала, Якуб Колас.
У краіне налічваецца больш 15 тыс. помнікаў гісторыі. У Спіс сусветнай культурнай і прыроднай спадчыны ЮНЭСКА ўключаны Нясвіжскі палацава-замкавы комплекс XVI–XVIII стагоддзяў у Менскай вобласці, замкавы комплекс пачатку XVI стагоддзі ў г. п. Свет Гарадзенскай вобласці, Белавежская пушча і геадэзічная дуга Струве.
У 2008 году дасье «Жнівеньскі канал – твор чалавека і прыроды» і дасье «Матэрыяльнае ўвасабленне духоўнай спадчыны Еўфрасінні Полацкай» прадстаўлены ў Цэнтр сусветнай спадчыны ЮНЭСКА. Да 2012 года плануецца падрыхтаваць яшчэ пяць дасье
аб'ектаў гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі, у тым ліку Гомельскі палацава-паркавы ансамбль Румянцавых-Паскевічаў.
Шматлікія рэаліі беларускай культуры сталі знакамі нацыянальнай самабытнасці. Слуцкія пояса, шматколерная «кафля», ажурныя выцінанкі і разьба, крыж Еўфрасінні Полацкай, жывапіс Марка Крочыла, Казіміра Малевіча, Васіля Кандынскага і беларускі балет — такія агульнавядомыя сведчанні беларускай культурнай прысутнасці ў свеце.
Беларускія мастацкія здабычы з'яўляюцца неад'емнай часткай нацыянальнай культуры. Беларускія майстры ствараюць самабытныя па форме і канструктыўнаму рашэнню прадметы з лазы, дрэва, саломкі, а таксама швейныя вырабы з лёну.
У Беларусі працуюць 27 тэатраў, 158 кінатэатраў, 56 прафесійных музычных і харэаграфічных калектываў, 129 музеяў, 4 тыс. 725 бібліятэк, 4 тыс. 260 клубных устаноў, 24 парку культуры і адпачынку, 524 дзіцячыя музычныя, мастацкія школы і школы мастацтва, 3 вышэйшых навучальных установы культуры і мастацтвы.
Музейны фонд Рэспублікі Беларусь складае больш 2,5 млн экспанатаў, штогод музеі Беларусі наведваюць каля 4 млн чалавек. Нязменная цікавасць беларускіх і замежных наведвальнікаў выклікаюць Мемарыяльны комплекс «Брэсцкая крэпасць-герой» і Музей абароны Брэсцкай крэпасці, мемарыяльны архітэктурна-скульптурны комплекс «Хатынь» у памяць жыхароў вёскі Хатынь і іншых беларускіх вёсак, знішчаных нямецка-фашысцкімі захопнікамі разам з насельніцтвам у 1941-1944 гг., філіял Нацыянальнага музея гісторыі і культуры Беларусі «Мірскі замак», які з'яўляецца жамчужынай беларускага абароннага дойлідства, і іншыя.
Міжнароднае прызнанне атрымалі кінематаграфісты Рэспублікі Беларусь. Створаныя імі карціны бралі ўдзел у шматлікіх міжнародных кінафорумах, дзе неаднаразова адзначаліся ўзнагародамі.
Усешэдэўрыбеларускагамастацтва, якія дайшліданашыхдзён,знаходзяццападабаронайдзяржавы. Янызахоўваюццаўкалекцыяхнайбуйныхбеларускіхмузеяў, зборахбібліятэк. Класікабеларускаймузыкіідраматургіідэманструеццанатэатральныхпадмосткахіўканцэртныхзалах.
СучаснаекультурнаежыццёБеларусідынамічнаеіразнастайнае. Украінепраходзіцьмноствамастацкіхвыстаў, музычных, тэатральныхікінематаграфічныхфэстаў.Усёгэтацікаваідаступнаякдлябеларусаў, такідлягосцяўкраіны.
Адзначым НАЦЫЯНАЛЬНЫЯ АСАБЛІВАСЦІ беларускага народа
Традыцыі і абрады Беларусі маюць шмат агульнага з такімі ў сваіх славянскіх суседзяў. Беларусы ставяцца да ўсходнееўрапейскага тыпу сярэднееўрапейскай расы, іх продкамі былі ўсходнеславянскія плямёны дрыгавічаў, крывічаў, радзімічаў, збольшага дрэўляне, паўночнікі і валыняне. Продкі беларусаў увабралі ў сябе мноства рыс найстаражытнага насельніцтва гэтага краю - лета-літоўскіх плямёнаў яцвягаў, а таксама некаторыя рысы польскай, літоўскай, украінскай, рускай і габрэйскай культуры, захаваўшы пры гэтым, нягледзячы на шматлікія спусташальныя войны, не раз якія пракатваліся па гэтай зямлі, свае галоўныя нацыянальныя рысы. Сам беларускі этнас неаднастайны і складаецца з некалькіх субэтнічных груп – у Палессе жывуць "палешукі", у раёне Пінскіх балот – "пінчукі", уздоўж верхняй плыні Дняпра можна назіраць верхняпрыдняпроўскі антрапалагічны тып, а на поўдні краіны прыкметна ўкраінскі ўплыў. Нават у мове можна вылучыць два дыялекту – паўднёва-заходні і паўночна-усходні. Таксама тут пражывала і пражывае мноства прадстаўнікоў габрэйскай, татарскай, украінскай, польскай, рускай і іншых культур, кожная з якіх мае поўную волю самавыяўлення.
Культура краіны ўяўляе сабою, мабыць, найболей добра захаваны сярод усходнееўрапейскіх славян набор старажытных паганскіх звычаяў і традыцый. Нават нягледзячы на шматвяковае панаванне хрысціянства, як праваслаўнага, так і каталіцкага, у Беларусі захаваліся водгаласы мноства старажытных рытуалаў, пачынальна з Масленіцы і Купалы, "Громніцы" і "Гуканне вясны" (пералом года ад зімы да лета), "Сарокі" і "Дзяды", "Каляд" і "Дажынак" (свята канчатка жніва), "талакі" і "сябрына" (звычай супольнай узаемадапамогі), і сканчаючы мноствам абрадаў, злучаных з вяселлем, нараджэннем ці смерцю. Як і ў суседзяў, тут было мноства рытуалаў, злучаных з сельскай гаспадаркай, з нарыхтоўкай лесу і лазняй, а ўся прырода шанавалася як адзіная жывая істота. Усе гэтыя абрады ўпляліся ў найпознія хрысціянскія рытуалы, утворачы непаўторную і каларытную беларускую культуру. Надзвычай багаты і разнастайны песенны і вусновы фальклор.
Асноўны мясцовага соцыума заўсёды была сям'я, звычайна невялікая. Мужчына займаў і займае тут найважнае месца – гэта і "бацька" для дзяцей і "дядьзька" для малодшых чальцоў сям'і, асноўны здабытчык і абаронца хаты. Жанчына - раўнапраўная гаспадыня і распарадчыца хатніх прац, маці і захавальніца агменю. Гэта дзвюхсастаўная частка сям'і адлюстроўвалася і ў побыце - драўляныя і металічныя прадметы ўжытку лічыліся "мужчынскімі", тканыя і плеценыя – "жаночымі". Прычым заўсёды і ўсюды перавага аддавалася прадметам з прыродных матэрыялаў. Нацыянальная адзежа, абутак, музычныя прылады і нават тып жылля блізкія да ўзораў іншых славянскіх культур, аднак беларускі стыль бачны ва ўсім, і пераблытаць мясцовую адзежу і ўпрыгожванні, напрыклад, з узорамі ўкраінскай ці літоўскай сукенкі немагчыма - настолькі самабытныя мясцовыя майстры.
Ціхая і велічная прырода краіны наклала адбітак і на аблічча народа. Беларусы па большай частцы вельмі ветлыя і лагодныя, шматвяковая абшчыннасць наклала адбітак і на характар узаемаадносін паміж людзьмі. Тут рэдка ўбачыш шумныя сцэны на людзях, высокая ўзаемадапамога паміж людзьмі і дамінуе паважлівае стаўленне да старэйшых і да суразмоўцы. Нават у дзелавы этыкет увайшлі традыцыі даверу – тут рэдка абчапляюць на рынках, скрупулёзна выконваюць дамоўленасці і старанна берагуць рэпутацыю (прычым не толькі ў бізнэсе). Мноства спраў, прычым не толькі супольных, вырашаецца на радзе, нават святы часцей за ўсё праводзяцца або ўсёй сям'ёй, або ўсім населеным пунктам.
У стаўленні адзежы строгіх нормаў няма – беларусы з задавальненнем носяць як звычайную паўсядзённую адзежу еўрапейскага фасону, так і нацыянальныя ўборы. У дзелавым этыкеце прыняты гарнітуры еўрапейскага стылю. Дзелавы візіт павінен быць загадзя ўзгоднены і пацверджаны непасрэдна перад сустрэчай. Працоўны дзень у большасці ўстаноў працягваецца з 09:00 да 18:00.
Такім чынам, мыбачым, штокультураБеларусісвоеасабліваяіўнікальная. Ужоцяпершматлікіябеларускіяфэсты, конкурсыз'яўляюццаагульнапрызнанымінасусветнайніве, данасімкнуццапатрапіцьудзельнікісашматлікіхкраін. Практычнакожны, хтопабываўунашайкраіне, па вяртаннідахаты, усваюкраіну, кажасябрамізнаёмым, штобеларускаякультуранепадобнаянаіхкультуру, штозусімняслушнаёнранейатаясамляўзрускайкультурай. Так, культурыпадобныя, алеў той жа часбеларускаяпрасякнутачымсьці "сваім".
Зразумела, гэтавыдатна, штобеларускаякультура, Беларусьатрымліваешырокаепрызнанненасусветнайарэне. Гэтапаказвае, штоўсяпрацапраробленанездарма, унасёсць "плады" развіццякультуры. Унасёсцьіперспектывыяедалейшагаразвіцця. Ялічу, штонам, беларусам, вартаідалейудасканальвацьнашукультуру. Сваімуласным,унікальнымшляхам!
Сённяпрыярытэтнымідлябеларусаўпавінныстацьматэрыяльныяімаральныякаштоўнасці, такіяякдзяржаўнасць, каштоўнасцімовы, уласнайгісторыі, нацыянальныхтрадыцый, звычаяў, агульначалавечыхідэалаўдабра, праўды, справядлівасці. Гэта і ёсць тыя напрамкі, якія прывядуць наш народ да светлага будучага!
2. Статут, месца і роля беларускай нацыянальнай культуры ў палінацыянальнай, агульнанацыянальнай культуры. Узаемадзеянне і гібрыдызацыя карэннай культуры з культурамі нацыянальных меншасцяў.
Беларускаянацыянальнаякультурасклаласянаасновекультурыбеларускагаэтнасаваўзаемадзеяннізкультурамііншыхэтнічныхгруп —украінцаў, рускіх, літоўцаў,і інш.
Своеасаблівасцьбеларускайкультурывызначыліяецесныяўзаемаадносінызіншымінародамі, «памежны» характар. Беларускаякультуранапрацягуўсягосвайгоразвіццязаўсёдыадчувалаўплыўіншыхкультурісамазначнапаўплываланасуседніякультуры. ЦесныяўзаемаадносіныбыліабумоўленыгеаграфічнымстановішчамБеларусі (размяшчэннепаміжУсходаміЗахадам), мінаннемпразкраінудвухвялікіхкультурныхрэгіёнаў (уплывамдвухсветаў) — праваслаўна-візантыйскагаірымска-каталіцкага.