Курсавая работа
Жаночыя вобразы ў творах малой прозы М. Зарэцкага "Сцежкі-дарожкі", "Вязьмо"
Змест
Уступ
Асноўная частка
1. Жаночыя вобразы ў творах малой прозы М. Зарэцкага
2. Жаночыя вобразы раманах "Сцежкі -дарожкі" "Вязьмо"
Заключэнне
Выкарыстаная літаратура
Уступ
М хась Зарэцк (Касянко Міхаіл Яфімавіч ) пражы дужа кароткае, але творчых аднос нах багатае, змясто нае жыццё, якое траг чна абарвалася змрочныя гады стал нскай дыктатуры, у перыяд масавых рэпрэс й, што абрынул ся на савецк народ. У вын ку супрацьзаконных акцый был ф з чна зн шчаны сотн тысяч н чым не в наватых людзей, лёс як х падзял М. Зарэцк .
М хась Зарэцк аднос цца да л ку той вял кай плеяды беларуск х п сьменн ка , чыя творчасць до г я гады знаходз лася пад забаронай або папросту замо чвалася. хоць асобныя творы друкавал ся савецк час, большасць з таго, што складае стрыжань творчай манеры п сьменн ка, не было вядома шырокаму колу чытачо . А м ж тым пяру Зарэцкага належаць так я выдатныя аповесц раманы, як "Голы звер", "Вязьмо", "Сцежк -дарожк ", незакончаны раман "Крыв чы", а таксама шмат твора малой прозы.
Роскв т таленту праза ка прыйшо ся на часы так званай беларус зацы пачатку стал нскага тэрору. Дзве згаданыя акал чнасц не магл , безумо на ж, не па плываць на тэматыку дух яго твора . У мног х творах М. Зарэцк мкну ся асэнсаваць паслякастрычн цкую рэча снасць, тую новую мараль, якую прапаведавал бальшав к . Зарэцк -мастак адчу , што гэтая новая мараль не лепшым чынам уплывае на людзей, калечыць чалавечыя лёсы. Адной з ахвяра савецкага выхавання стала жанчына, якая адма лялася выконваць сваё прыроднае прызначэнне станав лася акты ным грамадск м дзеячам.
Мэтай працы з'я ляецца асэнсаванне жаночых вобраза у творчасц М. Зарэцкага.
Для даследавання паста ленай мэты неабходна вырашыць наступныя задачы:
1. Пазнаём цца з творам , у як х раскрываецца паста леная тэма;
2. Пазнаём цца с стэматызаваць л таратуразна чыя працы па тэме;
3. Вызначыць мастацкую функцыю жаночых вобраза у творчасц ;
4. Акрэсл ть розныя падыходы М. Зарэцкага да паказу жанчыны савецк м грамадстве.
У дадзенай працы мы паспрабуем спын цца на жаночых вобразах у так х творах п сьменн ка: апавяданн "Гануля", "Мар'я" (1922), "На маладое", "Бель" (1924), "Дз ная" (1925), "Навела пра каханне" (1926), "Кветка пажо клая" (1928), аповесць "Голы звер" (1926), раманы "Сцежк -дарожк "(1927) "Вязьмо"(1932).
1. Жаночыя вобразы творах малой прозы М. Зарэцкага
М хась Зарэцк ствары запам нальныя характары прадста н ко тагачаснага грамадства. Але часта яго вага ск равана да жаночых вобраза . Звернемся да вобраза "былых" "новых" жанчын праза ка паспрабуем асэнсаваць х ролю дэйнай глыб н яго твора .
Даследчыца нга Воюш у сва м артыкуле "У непрытульным свеце+" падае думку, што сярод шматстайных сюжэта , праблем характара вымалё ваецца агульны траг чны вобраз жанчына на грэбен жыцця на яго дне. Адцв лая кветка сярод разнатра я с мвал жаночай душы, апаленай пякучым святлом рэвалюцы . Але мы пав нны не згадз цца з гэтым меркаванем. Не ва с х творах а тар паказвае жанчыну на грэбен жыцця на яго дне. У ранн м творы "Гануля" а тар з самага пачатку гаворыць аб безнадзейнай жыццёвай с туацы Ганул : у яе няма хаты, няма на што жыць: "Гануля цётк Арыны за кавалак хлеба гародн ну з чорнай зямл калупала" [3, с. 118]. Был , канешне, светлыя моманты жыцця: "Бачыл , як красуецца стромкая маладая в шня; як яна [Гануля] ззяе, бл шчыць веснавым хараством+был цёмныя ночк , палк я пацалунк , абн мк , глыбок я жарк я цех " [3, с. 118]. Але потым прыехала "Гарадская", якая дала штуршок да новага жыцця, бо пасля сустрэчы Ганул з ёй, яна пачала жыць зус м па- ншаму: " пачало Ганул нешта раскв тать усярэдз не" [3, с. 119].
Спачатку Гануля проста глядзела за дзецьм аднавяско ца , потым мыла х бял зну на працягу сяго гэтага маленькага апавядання Гануля падымалася з кожным крокам усё вышэй вышэй. Так, у гэтым творы а тар паказвае, як гало ая гера ня паднялася з самага н зу выб лася у людз , не наадварот не засталася на дне.
Як п сьменн к рамантычнага к рунку М хась Зарэцк аддава шмат уваг барацьбе пачуцця , душэ ным рухам адз нокага чалавека, таму нездарма яго творах гало нае месца займаюць каханне любо як усеабдымныя, канцэптуальныя, кашто насныя паняцц .
Гэтая тэма прасочваецца мног х творах п сьменн ка ранняй яго творчасц тых творах, як я з'я ляюцца пераходным , так я як "Голы звер", "Кветка пажо клая" нш.
Пра каханне адказнасць за таго, каго мы прыручыл (А. дэ Сэнт-Экзюперы), апавяданне "На маладое". Яго гера ня Марылька замужам за нялюбым Ахрэмам, але знаходз ць адз ную цеху грэшным каханн з маладзеньк м Вас льком. Муж даведваецца пра гэта бярэ знахарк Га рыл х прываротнае зелле для жонк . Апоеная атрутай, ужо цяжарная, Марылька пам рае...
Вобраз Марыльк прадста н цы "старога" яшчэ адз н прыклад "пажо клай кветк ". "А Марылька... Бедная яна... Пан кла без пары, як кветка дрэнным, атрутным паветры. Зацягнула небараку згубная прорва жыццёвай багны..." [3, с. 196], спачувае ёй а тар напрыканцы твора. Жыццёвая багна паказана тут, як апавяданн "Мар'я".
Характар гало най гера н апавядання "Мар'я" выя лены сутычцы з лёсам. А тар вё жанчыну да сапра днага кахання праз выпрабаванн . Пак нутая Андрэем, Мар'я бярэ шлюб са сквапным Ягорам па яго загадзе заб вае сваё дз ця ад Андрэя. У сталым узросце яна сустракае ваеннага п сара Ляксандру, з як м шукае бл зкасц . У л рычным адступленн пра восень жыцця М хась Зарэцк фактычна п са пра сваю гера ню: "Восень жыцця чалавека... Х ба мала хараства гэтым адцв танн душы, у гэтым сумна-пакорным разв танн з уцехам , забавам маладосц ? Х ба не прыгожыя гэтыя астатн я абуджэнн павол засынаючага сэрца, гэтыя астатн я гулл ва-радасныя выбух зам раючага жыцця, гэтыя астатн я запозненыя асенн я кветк ? Запозненая асенняя кветка" [3, с. 46] гэта апошняе каханне Мар' , каханне-ачышчэнне змарнаванай пакутам душы, споведзь любаму сэрцу пра непапра ныя памылк жыцця. Мар'я прымае се дары лёсу вын ку перамагае барацьбе з духо най адз нотай, ганьбай, мужавым фанатызмам, смуткам па дз цяц , "забабонам " старога патрыярхальнага грамадства. Жыццё дорыць ёй як узнагароду хв л ны шчасл вага адцв тання, яшчэ адно малое чарговую надзею.
Неаднойчы а тар называе "дз най" Шумаву гало ную гера ню апавядання "Дз ная". Яна, прадста н ца жанаддзела, прыязджае рас-параджэнне Блонскага для правядзення асветн цкай работы сярод жанок. Яе задача аг тацыя за новы быт, дакладней, за выхаванне дзяцей дзяржавай, каб у жанчын бы час для стваральнай працы. Шумава дзейн чае адпаведна сва м закл кам аддае сына дз цячы дом. Пам ж ёю Блонск м узн кае заемнае пачуццё, але жанчына ба цца выяв ць у сабе чыста жаночыя рысы пак дае яго. У каханн Шумавай змагаюцца эмацыйнае рацыянальнае. Яе жаночая душа яшчэ не зазнала перараджэння, якое прая ляецца праз адма ленне сябе як жанчыны мац . Невыпадкова гера н няма мя тольк прозв шча.
Мы л чым, што гера ня не мкнецца перарадз цца, а зус м наадварот яна дэградуе, яна змагаецца за нейкую дэю, не бачачы перад сабой н чога, акрамя тольк гэтай дэ , якая яе на рац зроб ць шчасл вай.
У вын ку самаразбуральнай дзейнасц Шумава застаецца, як яна кажа, "без л шн х прывязанасцей" без кахання Блонскага любов ласнага дз цяц . Прапагандысцкая дзейнасць Шумавай у жанаддзеле фактычна ск раваная на стварэнне дз цячых дамо , адчужэнне дзяцей ад мацярок, гэтай нястомнай працы паступова, як шкодная праява "старога", у яе душы выпальваецца сама жаночая сутнасць.
У хв л ны разрыву з Блонск м яна прызнаецца: "Сама сябе баюся... Ува мне можа абудз цца жанчына... Не наогул жанчына, а такая... ну, слабая, адданая, бязвольная... Жанчына-раба, такая, якой не пав нна быць, якая - знявага для чалавека..." [3, с. 204].
Каханне творы малюецца зняважл вым, рабск м пачуццём для слабых. Шумава з'я ляецца слабой жанчынай. Яна н кол не адчуе, не знойдзе сва м жыцц таго кахання, якое змагло б зраб ць з яе сапра дную жанчыну, якая магла б пражыць шчасл вае жыццё разам з любым чалавекам, з любым сынам. Але бяда яе у тым, што яна к даецца на цёк ад самой сябе, спрабуе згуляць на сваю будучыню з жыццём у гульню без прав ла .
У "Навеле пра каханне" расказваецца пра двух маладых людзей трактарыста ударн ка Уладз ка пра Веру малое кучаравае стварэнне.
Уладз к кахае Веру, але неяк пасвойму. У яго не хапае рашучасц , смеласц падысц да яе сказаць словы кахання, прызнацца сва х пачуццях. Ён усё выношвае сва х думках, марах, але здзейсн ць гэтыя мары ён не можа. Уладз к то сумняваецца, то верыць, што каханне пам ж м снуе: "А часам Уладз ку сё-так здавалася, што Вера кахае яго, добра, моцна кахае, што яна проста хаваецца, х труха+" [3, с. 373].
Вера таксама кахае Уладз ка. гэта бачна па тым, як а тар ап свае аднос ны маладой дзя чыны да хлопца: "Бо чаго ж бы начай прыходз ла яна так часта да яго гараж? чаго б з'я лялася яна акурат тады, як у гаражы, апроч яго н кога няма? чаго б распытвала яна яго пра сякую дробязь?.." [3, с. 373].
М. Зарэцк падае творы здарэнне пол , кал да Уладз ка прыйшла сама Вера, каб разв тацца, бо пав нна была ехаць на вучобу горад, а Уладз к нават не звяртае ваг на дзя чыну, якую кахае.
Уладз к са злосц нац сну рычаг "Нешта раптам рванула яго за нагу з такой с лай, што ён, як сноп перакул ся на дол. боль+" [3, с. 376].
Ён пача ратаваць трактар грамадскую ласнасць. Можа гэты выпадак дапамог уратаваць каханне. А можа а тар хаце паказаць, што патрэбна было ратаваць каханне, тыя самыя лепшыя, светлыя пачуцц , а не тую бяздушную, халодную машыну, што патрэбна жыць не дзеля грамадскай уласнасц , а дзеля каханай жанчыны.
У гэтым творы пам ж вобразам Веры каханнем можна пастав ць знак ро на. Вера не пак нула Уладз ка, а пазвала з сабой. Яна сё зяла свае рук , як тады, кал прыйшла сама разв тацца: "яна зно гэтае нялюбае дзе чанё не дала яму сказаць рашучага слова" [3, с. 378]. Часам , каб паказаць свае пачуцц , не патрэбны словы: "Вера раптам нах ляецца да яго твару закрывае рот яму ц х м до г м пацалункам+" [3, с. 378].