Эканамічная залежнасць сярэдняй і дробнай шляхты, вядома, спараджала залежнасць палітычную. Фармальна “шарачок” мог аддаць свой голас, за каго хацеў. Але ўся шляхта павету складала так званае “суседства”, якое ішло за сваім “правадніком” — разам з ім прадавалася таму або іншаму магнату. Рэч Паспалітая ўяўляла з сябе “федэрацыю суседстваў” (А.Заянчкоўскі), падзеленых паміж дзвюма асноўнымі “партыямі” — кансерватыўнай (“сармацкай”) і рэфармісцкай. Сярэдняя і дробная шляхта была сляпой зброяй у іхняй барацьбе.
Але, паміж іншага, шляхецкія прывілеі, з ўсёй іхняй умоўнасцю, ахоўвалі ад “зняваг чынам і словам”. Таму сярэдняя і дробная шляхта рабіла розныя захады, каб ніхто не ўсумніўся наконт ейнага знатнага паходжання. Назапашваліся сапраўдныя і фіктыўныя дакументы. “Генеалагічнае дрэва” завучвалася на памяць яшчэ ў раннім дзяцінстве. Старанна размалёўваліся гербы. Як вядома, літоўская і беларуская шляхта выводзіла свой род ад легендарнага патрыцыя Палямона і дужа ганарылася гэтым, параўноўваючы сябе з польскім дваранствам. “Ляхове не была шляхта, але былі людзі простыі, ані мелі гербов своіх, але мы шляхта старая, рымская” — казалі супраціўнікі уніі з Каронай яшчэ ў ХVІ стагоддзі.
Шляхецкае саслоўе было дастаткова замкнёным. Аднак не суцэльна. Найбольш энергічныя мяшчане і сяляне, нават карчмары за грошы здабывалі набілітацыю. Паколькі адмысловага дэпартаменту герольдыі не існавала і праверкай радаводаў ніхто не займаўся, можна было папросту “прымазацца” да іншага шляхецкага роду, дадаць да свайго прозвішча “высокародны” канчатак — скі. Праўда, хадзіла з рук у рукі “Кніга хамаў”, у якой пералічваліся ўсе “лжэшляхцічы”. Але ж калі хто разбагацеў, дык не дужа на яе зважаў: праз некалькі пакаленняў “неафіцтва” забывалася.