Бельгая. Бұл елде ауыл шаруашылық кооперациясы негізінен фермерлік шаруашылықтарды несиелендірумен, сервисгік қызмет Көрсетумен, өндіріс қүрал-жабдықтармен, сондай-ақ өнімді Дайындау, ендеу және өңдірумен айналысады.
Өнімді өтікзумен жөне өңцеумен айналысматьш кооперативтер сүтті мал шаруашылығында, шошқа шаруашылыгында, көкөніс Және жеміс осіру салаларында жұмыс істейді.
оп
Соңцай-ақ ауыл шаруашыльиы техникасын шаруашылықаралық пайдалану тәсіліндегі кооперативтер құру тәжірибеге енгізілгең. Мүндай кооперативтер техниканы сатып алу, сақтау, жөндеу және бірлесіп пайдалануды жүзеге асырады.
Жаңа үлгіде аграрлық бірлестіктердің қатарына фермерлерге кезекті демалыс науқастанған кезінде, сондай-ақ ауылшаруашылығы жұмыстарының қауыр кезендерінде еңбек ресурстарымен өзара көмек көрсетуді қамтамасыз ететін "еңбек банклері" де жатады. Бельгия ауыл шаруашылығы кооперациясьшың ерекшелігі аймақтық және тілдік принциптері бойынша когоперативтер ұйымдастыру болып табылады. Бүл елдің ірі кооперативтік бірлестігі бүдан 10 жыл бүрын (1990 жылы) қүрылған ВеогепЬопй Ъе1§е Фермерлік одағы болып табылады. Бүл кооператив өндірістік қызметпен қатар фермерлердің әлеуметтік-экономикалық деңгейін жақсартумен, олардың мәдени деңгейін артгырумен айналысьш, фермерлердің қүқықтық және экономикалық мүдделерін қорғайды.
Индерланды. Бүл елдің агроөнеркәсіптік жүйесінде 802 мың мүшенің басын қүрайшн жөне фермерлердің өздерінің қолдарьшан келе бермейтін мелиорациялау, жолдар, дамбалар және тағы басқаларын салу жөнівдегі фермерлік кооперативтер ерекше орын алады.
Бүдан басқа, елде фермерлік шаруашылықтарды өндіріс қүрал-жабдықтармен және материалдармен жабдықтау жөніндегі 300-ге жуық кооператив өнім еткізу женіндегі 70 кооператив және оны өңдеу жөніндегі 45 кооператив бар. Орташа алғанда Нидерландиядағы әрбір фермер бір мезгілде әртүрлі 3-4 кооперативке мүше бола алады.
Барлық кооперативтер мамандандырылған және көп салалық болып бөлінеді. Үсақ кооперативтер аймақтық кооперативтік одақтарға бірігіп, олар өз кезегінде ірі ұлттық кооперативтік ассосцияға айналады.
Скандинавия елдеріндегі (Дания, Норвегия және Швеция) кооперативтік қозғалыс
Скандинавия елдерінде агроөнеркәсіп кешенін қалыптастырудың негізгі ерекшелігі тауарлы өндіріспен айналысатьш барлық шаруашылықтардың басын біріктіретін ауыл шаруашылық басым болуы болып табылады. Олар ауыл шаруашылығы өнімдерін өндеу жөне еткізу, материалдык-
техникалық қамтамасыз ету. Ауыл шаруашылығы кешенінің өнімдерін ішкі және сыртқы рынокте таратуда маңызды орын
алады.
Бұл елдердің ауыл шаруашылық кооперативтері негізгі қоры, банкіде есеп-шоты, қызметкерлер штаты бар шаруашылық бірлігінен түрады. Кооперативтік бірлестіктерді қүрудың жөне дамытудың үйымдық қүқықтық негізгі кооперативтердің жарғылары болып табылады. Кооперативтердің және олардьщ мүшелерінің арасыңцағы қарым-қатьшас контрактімен реттеліп отырады. Контракт бойынша міндеттемелерді бұзу санкция қолданумен - айып сальшудан бастап, кооперативтен шығаруға дейін жазаланады.
ІПвециядағы ауыл шаруашылық кооперативтерінің қызметі арнаулы заңмен айшықталынады. Дания мен Норвегияда кооперативтерге акционерлік қоғамдардың қызметін белгілейтін заң жөне нормативтік актілер таратылған.
Бұл едцердегі кооперацияның барынша дамыған тәсілдері өткізу және өндеу кооперативтері болып табылады. Олар арқьшы фермерлік шаруашылықтарды өндірілетін тауарлы өнімнің 80%-тен астамы таратылады.
Фермерлерге минерадцықтыңайтқыштар, өсімдікті қорғайтын химиялық құрал-жабдықтар, отын түқым, жемшөп жөне ауыл шаруашылық техникасын сатып алып жеткізумен жабдықтау кооперациялары айналысады.
Өндірістік кооперацияда жекелеген ауыл шаруашылығы өнімдерін (сүт жене ет кооперативтері) өндірістік жөніндегі кооперациялар бар.
Сощы жылдары жабдықгау, өңдеу және өткізумен айналысатын үсақ кооператвитер аіроөнеркәсіп өндірісінің ендіруден еткізуге дейінгі барлық кезеңін жүзеге асыратын ірі-ірі мамандандырылган салалық кооперативтік бірлестіктерге біріге бастады. Данияда кооперативтік қозғалыстың белгілі бір дәрежеде ыдырауы байқалады. Бір-біріне тәуелсіз ірі кооперативтер азық-түлік тауарлары мен шикізат рыногынде көп жағдайда бәсекелестік туғызады. Агроөнеркөсіп бірлестіктерінің бастамашылары (АББ) ретінде ауылшаруашылық кооперативтері тігінен интегралдық байланыстарды қалыптастыруда ерекше орын алады. Интегратор ретіңде, жақындастырушы ретіңде" АББ-ға өнімді өткізу және өңцеу жөніндегі және өндірістік кооперативтер кіреді. АББ-ны ҚҮРУ негізінен жер аумақтық жоспар немесе азық-түлікті принцип
кіреді. Ірі АББ-лар ет және сүт кешендері бойынша. Олардың жақындастырушы өндірістік сүт және ет кооперативтері болып табылады.
Егер Скандинавия елдерінің ет және сүт кешендерінде кооперативтік негіздегі аіроөнеркәсітік бірлесгікгер басым болса, ал құс, көкөніс және бақ өсіруде АББ басым жағдайда өнеркәсіптік сауда капиталы мен қүрылады. Олардың интеграторлары өңцеу өнеркәсібівдегі жеке монополиялық компаниялар мен фирмалар болып табылады. Бүл салалардағы кооперацияның нашар позициясы жекелеген фермерлермен үсақ кооперативтерді айтпағанның өзіңце ірі кооперативтік бірлестіктердің өздері игере алмайтын ірі инвестицияның таратылу қажетгілігімен түсіндіріледі.