Важнае месца ў кельцкай міфалогіі займаюць міфы і паданні аб боскіх жывёлах, якія нярэдка звязаны з уяўленнямі аб карціне свету. Ядро ірландскага эпічнага апавядання “Выкраданне быка з Куальнге” складае паядынак быкоў Фіндбеннах і Донн Куальнге. Калі Донн Куальнге перамог свайго ворага, ён раскідаў рэшткі яго цела па ўсёй Ірландыі і даў назвы і імёны розным мясцінам. Абодва персанажы прынялі воблік быкоў толькі тады, калі прайшлі шэраг чудадзейных пераўтварэнняў (у ястраба, каршуна, водных жывёл і г.д.), першапачаткова ж яны былі свінапасамі ў двух уладароў іншасвету. Боскі свінапас, пастух, абаронца жывёл, які асацыіруецца з іншасветам – адзін з цэнтральных і распаўсюджаных у кельтаў персанажаў. Яму супастаўлены, напрыклад, гальскі Цэрнунн, які заўсёды паказваўся ў акружэнні жывёл. У “Трыядах вострава Брытаніі” ёсць позні варыянт гэтага вобразу, які звязваецца з Дрыстанам і Прыдэры, сынам Пуйла (уладальніка Аннона – іншасвету), якія выступаюць у ролі свінапасаў. Бажэственны бык (Тарвас Трыгаранус) добра занатаваны ў Галіі і Брытаніі, дзе сустракаецца таксама ўласнае імя Donnotaurus, якому супастаўлены Донн Куальнге. Сярод іншых жывёл, якія асабліва шанаваліся, — кабан, свіння. Гэта жывёла таксама цесна звязана з іншасветам (мноства свініны – абавязковая прыналежнасць частавальнага пакою яго ўладальніка). Адзін з распаўсюджаных матываў астраўной кельцкай міфалогіі – паляванне на кабана, які прыводзіў паляўнічых у іншасвет. Культ кабана быў распаўсюджаны і ў Галіі, а ў рымскі час спецыяльна звязваўся з Меркурыем, які часта атрымліваў эпітэт moccus (ад кельцкага moch, “дзік”, “кабан”). Асаблівае месца займаюць міфалагічныя ўяўленні, звязаныя з канём. На кантыненце пасвячэнні і выявы бостваў шырока зацвердзілі культ боскага каня і звязанай з ім багіні Эпоны. У Ірландыі і Уэльсе слова ech (ірл. “конь”) уваходзіць у імёны многіх міфічных персанажаў, якія звязаны з сонечным культам і іншасветам на марскіх астравах. Міф аб узнікненні людзей ад боства іншага, загробнага, свету быў агульнакельцкім і засведчаны Цэзарам у Галіі, жыхары якой, па яго словах, лічаць сябе ўзнікшымі ад Дзіта. Ірландскі Дагда вядомы таксама як Эохаід Бацька ўсіх (EochaidAllathair). Кіраўнік астраўнога іншасвету мае імя Рыянгабаір (“марскі конь”), а адзін з “каралёў” фамораў завецца Эоха Эхкенд (“Эоха Конская галава”). Бажэственны персанаж звычайна ўяўляўся альбо ў выглядзе каня, альбо ў выглядзе вершніка на ім (вядомы Эоху Ронд, кап’ём якога герой Кухулін забівае яго ж каня). Бог Мананнан сын Лера (мора) – звязаны з марской стыхіяй кіраўнік іншасветнай краіны Цір Таірнгірэ – уяўляўся на кані альбо ў калясніцы, на моры і сушы. Паралелі ў кельцкай міфалогіі Уэльса – Марх аб Мейрхіён (які стаў каралём Маркам сярэдневяковай легенды аб Трыстане), які меў вушы, падобныя на конскія. Існавалі і жаночыя боствы, звязаныя з канём, – акрамя кантынентальнай Эпоны – эквівалентныя ёй ірландскія Етайн Ехраідэ, Маха, валійская Рыаннон, жонка Пуйла, уладарніка іншасвету. З двух больш важных рытуалаў, якія асвячалі пачатак выканання каралём сваіх функцый, галоўным, бачна, быў рытуал святога шлюбу караля з канём, які быў падобны на індыйскі рытуал ашвамедха. Другім рытуалам было свята быка (tarbfeis), цэнтральным момантам якога з’яўлялася пагружэнне ў прадказальны сон спецыяльна назначанага чалавека, які пасмакаваў мяса рытуальнага быка ў крыві (у сне ён павінен быў убачыць будучага караля). На адным з гальскіх помнікаў бык адлюстраваны сярод галін свяшчэннага дрэва бога Езуса (сведчанне суаднясення вобраза быка з канцэпцыяй сусветнага дрэва) і нясе на сабе трох птушак (адну на галаве і дзвюх на спіне; ва ўрыўку з “Выкраданне быка з Куальнге” герой Кармак Конд Лонгас наносіць тры ўдары па галаве і целу Донна Куальнге). Аб сувязі Езуса з дрэвам сведчыць і спосаб прынясення ахвяр гэтаму богу (павешанне на дрэве).
Міфы аб культурных героях засведчаны ў многіх ірландскіх паданнях аб засяленні вострава (захаваліся ў перакладзе рознабаковай псеўдагістарычнай кампіляцыі XII ст. “Кніга захопаў Ірландыі”). Традыцыйна вылучаюцца шэсць “захопаў” Ірландыі. Першы (аднесены складальнікамі да патопу); быў узначалены Банба, адной з багінь-эпанімаў Ірландыі. Потым увабраў у сабе ўсіх яе падарожнікаў, акрамя нейкага Фінтана, які, калі пераўвасабляўся то ў ласося, то ў арла, то ў ястраба (сходны матыў сустракаецца ў выпадку міфічнага Таліесіна ва Уэльсе), перажыў стагоддзі і паведаміў нашчадкам аб тым, што здарылася. Партрлону, які ўзначаліў наступнае нашэсце, прыпісваецца шэраг галоўных культурных дзеянняў, накіраваных на наданне Ірландыі канчатковага прыроднага вобліку: ён расчысціў чатыры даліны, пры ім з’явіліся сем буйных азёр, да таго ж Парталон упершыню ўвёў некаторыя рамёствы і звычаі. Пры Нямедзе (ад кораня “сакральны”, “свяшчэнны”), які ўзначаліў трэці напад, з’явіліся новыя даліны і азёры. Ён упершыню сутыкнуўся з саперніцтвам фамораў – спроба нападу на іх востраў са шкляной вежай скончылася няўдачай. З нашчадкамі людзей Нямеда – плямёнамі Фір Болг – звязваецца ўпарадкаванне галоўных бакоў сацыяльнага жыцця Ірландыі, у прыватнасці, устанаўленне дзялення краіны на пяць правінцый і ўсталяванне каралеўскай улады. Плямёны багіні Дану, якія прыйшлі з паўночных астравоў, дзе яны набывалі друідычную мудрасць і магічныя веды, прынеслі ў краіну чатыры вядомыя магічныя талісманы: камень Фал, які “крычаў” пад нагамі сапраўднага караля, пераможнае кап’ё Луга, непаўторны меч Нуаду і невычэрпны кацёл Дагда. Яны перамаглі Фір Болг пры Мойтуры, а іх саперніцтва з фаморамі (вынік яго вядомы па незалежнаму ад “Кнігі захопаў” тэксту “Другая бітва пры Мойтуры”, галоўнаму ў міфалагічным цыкле ірландскіх саг) скончылася тым, што Нуаду, бажэственны кіраўнік Плямён багіні Дану, які страціў руку ў першай бітве пры Мойтуры, перадаў кіраўніцтва Брэсу, сыну ўладальніка фамораў, які жыў сярод плямёнаў багіні Дану (пазней бажэственны лекар Дыян Кехт вырабіў Нуаду руку з серабра, адкуль яго мянушка Аргатлам, г. зн. “срэбная рука”). Новае сутыкненне Плямёнаў багіні Дану з фаморамі ўзначаліў Луг, паядынак якога з уладальнікам фамораў – аднавокім Балорам – з’яўляецца цэнтрам усяго апавядання. Луг па мянушцы Семілданах, г.зн. выдатны ва ўсіх рамёствах (у шырокім сэнсе), быў сам напалову фаморам (унукам самога Балора). Ён зваўся таксама Ламфада – “з доўгай рукою” (г. зн. з кап’ём Асала, якое з паўночных астравоў здабылі яму “тры багі рамёстваў”). Луг каменем з прашчы раніць вока Балора, смяротны позірк якога губіў усё жывое. Фаморы пакідаюць Ірландыю, а Брэс адкупліваецца ад пераможцаў: паведамляе ім прыёмы земляробства. Тым самым Плямёны багіні Дану, якія валодалі ваенным мастацтвам і друідычнай мудрасцю, становяцца дасведчанымі і ў гаспадарцы. Аповяд пра з’яўленне апошняй хвалі заваёўнікаў, сыноў Міля (продкаў гістарычных ірландцаў – гайдэлаў), якія перамаглі Плямёны багіні Дану, змяшчае меншую колькасць архаічнага міфалагічнага матэрыялу. Па дарозе заваёўнікі сустракаюць трох багінь – эпонімаў Ірландыі – Банба, Фодла і Ерыў. Паэту Амаргіну, які паабяцаў Ерыў, што яе імя будзе цяпер галоўным, яна прадказвае вечнае кіраўніцтва над Ірландыяй сыноў Міля, Донну – смерць (Дон, які з’явіўся адным з уладальнікаў іншасвету, утапіўся ля паўднёва-заходняга берага Ірландыі, адзін са скалістых астравоў зваўся TechDuinn, “Дом Дона”, і лічыцца царствам памерлых). Пасля сутыкнення з мужамі багінь – Мак Куілам, Мак Кехтам і Мак Грэіне (багамі – абаронцамі каралеўскай улады) сыны Міля канчаткова перамаглі плямёны багіні Дану пры Таілціў (тут Луг заснаваў штогадовыя ўрачыстасці). Аднак Плямёны багіні Дану змаглі прымусіць сыноў Міля раздзяліць з імі ўладу, захаваўшы за сабой ніжні свет. У ірландскай міфалогіі і фальклоры насельнікі ніжняга свету (які не меў ярка выражанага храктару хтанічнай бездані) называліся сідамі (так называліся і ўзгоркі, дзе яны нібыта існавалі) і адрозніваліся ад людзей перш за ўсё ўладаннем магічным мастацтвам, а не ўласна “бажаством”.
Спадчына кельцкай міфалогіі захавалася і ў літаратурных помніках уласна эпічнага і чарадзейнага характару, перш за ўсё ў адпаведных ірландскіх сагах. Шэраг саг суадносіцца з “гераічным стагоддзем” Ірландыі – эпохай на рубяжы нашай эры, калі ўладамі (найбольш буйнай этнічнай групай Паўднёвай Ірландыі, якая дала назву правінцыі Ольстэр) кіраваў Конхабар, яны вылучаліся ў подзвігах Кухуліна, Фергуса, Конала і іншых герояў. Нямала эпізодаў і парсанажаў саг маюць міфічную аснову і дапаўняюць паведамленні ўласна міфалагічных апавяданняў. Водгукам уяўлення аб вялікай багіне – маці багоў (вельмі стойкага ў кельцкай міфалогіі) з’яўляюцца рысы аблічча Медб, кіраўніцы Коннахта і жонкі Айліля; з гэтым уяўленнем звязаны і паданні аб кіраўніцах іншасвету (Аінэ, Кліодна і інш.), якія захаваліся ў сагах. Боскі воблік захавалі і настаўніцы герояў, напрыклад Скатах, а таксама боствы вайны Моррыган, Немаін і Бадб (гэта імя захавалася ў гальскім cathubodua). Тры міфічныя персанажы па імені Маха – жонкі Немеда, Кімбаета і Крунху – разглядаліся французскім вучоным Ж. Дзюмезілем як увасабленне магічных ведаў, веннага мастацтва і ўрадлівасці. Часам гэтыя аспекты сумяшчаюцца ў адным персанажы, напрыклад, Ану, Каіллех Берры (апошняя захавала вядомасць у фальклоры Ірландыі і Шатландыі да нашага часу). Шэраг мужчынскіх персанажаў саг, перш за ўсё Брыкрыў, Ку Роі і Мідыр, таксама боскага паходжання. Брыкрыў (сага “Пір Брыкрыў”) – тыповы міфалагічны плут-трыксцер, які сее разлад сярод герояў; Мідыр (гальскае DeoMedru) – уладальнік Сіда (чарадзейнага ўзгорка, дзе жылі сіды) Бры Леіт, боства іншасвету; Ку Роі – вопытны ў магіі і падарожнік, у абліччы бажэственнага пастуха падобны на старажытнаіндыйскага Пушана. Міфалагічную аснову маюць многія сюжэтныя хады і эпізоды саг – апавяданні пра магічныя іспыты, спаборніцтвы з іншасветнымі істотамі, падарожжы ў іншы свет (Кухулін, Крымтан Ніа Наір, Бран) і інш. Міфалагічна і фігура Кухуліна – галоўнага героя, “які не меў роўных сярод смяротных”, сына Луга і Дэхцірэ (па іншай версіі, ён народжаны ад інцэста з сястрой або дачкой Дэхцірэ). Аповяды аб яго дзіцячых подзвігах падобны на абрады ініцыяцыі, многія эпізоды жыцця арганічна ўключаюцца ў індаеўрапейскую міфагераічную традыцыю (бітва з трыма ворагамі, забойства ўласнага непазнанага сына, магічныя пераўтварэнні і інш.).