Такім чынам, суды на Беларусі ў XV – XVI ст. ст. нягледзячы на некаторыя спецыфічныя асаблівасці ў сістэме і кампетэнцыі, абаранялі і ахоўвалі інтарэсы феадалаў і з’яўляліся апаратам прыгнету шырокіх народных мас. Нават буржуазныя вучоныя адзначалі , што адсутнасць аугльнага кодэкса да 1529 г. і існаванне прабелаў у заканадаўстве адкрывала свабоду не толькі судзейскаму меркаванню, але і самавольству суддзяў. Аднак Статуты ВКЛ паклалі пачатак новаму этапу ў развіцці судаводства і права. Сістэматызацыя права, на аснове якой ствараўся Статут 1588 г., рабілася на новых прынцыпах, уласцівых для пераходнай эпохіад феадалізму да новага часу і зараджэння буржуазных адносін: абмежаванне ўлады гасудара; намячалася раздзяленне ўлад, з-за чаго заканадаўчая замацоўвалася за соймам, выканаўчая – за вялікім князем і Радай, судовая – за вялікакняскім і галоўным судамі, а таксама за мясцовымі судамі; адзінства для ўсей дзяржавы і паўнапраўных грамадзян.
Грамадзянін мог свабодна выбраць, у які суд яму звяртацца. І хоць паўнапраўнымі лічыліся не ўсе людзі, а толькі “лепшыя”, ўсё вышэйсказанае было заваёвай, дасягненнем сваёй эпохі.
Літаратура
1. Статут ВКЛ 1529 г. Мн. 1960 г.
2. Статут ВКЛ 1588 г. Мн. 1989 г.
3. Літоўская метрыка (1528-1547) т. 6. Вільнюс 1995 г.
4. БЭФ Т. 1. Мн. 1959 г. (2 мая 1447 – Жалованная грамота короля Казимира феодалам Вел. кн. Лит. уравнивающая их в правах и привилегиях с феодалами Польши)//Беларусiя в эпоху феадалізма. Т. 1. Мн.1959 г.
5. Бельскі прывілей 1564 г. (Вішнеўскі А. Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі (IX – пач. XX ст.) с. 181
6. Вішнеўскі А. Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі (IX – пач. XX ст.). Мн. 1996 г.
7. Вішнеўскі А. Ф., І. А. Саракавік Гісторыя дзяржавы і права Беларусі. Мн. 1997 г.
8. Доўнар-Запольскі М. В. Гісторыя Беларусі. мн. 1994
9. Доўнар Т. І., Шаўкапляс В. А. Государство и право Беларусi в XIV – XVI в.в. Мн. 1993 г.
10. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6 т. Мн. 1993, 1994, 1997, 1997.
11. Юрыдычны энцыклапедычны слоўнік пад рэд Кузьміна С. В. Мн. Бел . Энц. 1992 г.
12. Юхо Я. А. Кароткі нарыс гісторыі длзяржавы і права Беларусі. Мн. 1992 г.
13. Юхо Я. А. Крыніцы беларуска-літоўскага права. Мн. 1991 г.
14. Юхо Я. А. Правовое положение населения Белоруссии в XVI в. Мн. 1978 г.
[1] Літоўская метрыка (1528-1547) т.6 с.XXV
[2] Там жа
[3] Літоўская метрыка (1528-1547) т. 6 с. XXVI - XXVIX
[4] ‘’дваране” – пасада адной з вялікакняжацкіх служб, якую часам займалі менш багатыя князі
[5] Там жа
[6] Там жа
[7] Доўнар-Запольскі М. В. Гісторыя Беларусі. с. 133
[8] Там жа
[9] Пачынаючы з 1582 г. у кожным павеце штогод “на свято Громніцы”, 2 лютага, шляхта збіралася на соймікі для выбару членаў Трыбунала (галоўнага суда). Адсюль і назва – соймік трыбунальскі ці грамнічы. Нягледзячы на тое, што які-небудзь шляхціч не з’явіўся па нейкай прычыне на соймік, пастановы апошняга мелі законную сілу
[10] Доўнар Т. І., Шаўкапляс В. А. “Государство и право Беларуси в XIV – XV в. в.” с. 19
[11] Статут 1588 г. с. 369-371
[12]Юрыдычны энцыклапедычны слоўнік с. 207
[13] Довнар Т. І., Шаўкапляс В. А. “Государство и право Беларуси в XIV – XVII в. в.” с. 21
[14] Там жа
[15] Устаўная грамата кн. Вітаўта сведчыць пра існаванне земскага суда ў ВКЛ яшчэ ў XIV- XVст. ст.
[16]Бельскі прывілей 1564 г. (Вішнеўскі А. Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі (IX – пач. XX ст) с. 181, 182
[17]Статут 1588 г., р. IV, арт 1, с. 374
[18] Доўнар Т. У. Шаўкапляс В. А. …с. 22
[19] Доўнар Т. У. Шаўкапляс В. А. …с.22
[20] Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 2. с. 349
[21]БЭФ Т. 1. с. 265
[22] Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 2. с. 349
[23] Юрыдычны энцыклапедычны слоўнік с. 109
[24] Юхо Я. А. Кароткі нарыс … с. 119-120
[25] Юхо Я. А. Кароткі нарыс… с. 120
[26] Статут 1529 г. (р. VIII, арт. 3)
[27] БЭФ т. 1 с. 217