ОҚО 2003 жылдағы бюджеті 599,75 млн. теңгеге орындалды, 2004 жылы 1679 млн, теңге дефицитімен орындалды. Бюджеттің нақтыланған бөлігі 97,1 %-ға, ал шығын 97,9%-орындалды. түсімді номиналды есептегенде 53890,3 млн. теңге, ал шығын - 55569,5 млн. теңгені құрады. облыстың шаруашылық субъектілерінің қаржылық нәтижесінде кіріс 16294,5 млн. теңгені құрағаны анықталды, бұл былтырғы жылмен салыстырғанда 35 %-ға артық. Бизнесті дамытуға арналған екінші деңгейлі банктер беретін несие қаражатының көлемі де өсіп келеді.
Соңғы 5 жылда облыстың кәсіпкерлік құрылымдары айналымдағы қаражатты толтыруға және жаңа жабдықтар алғанға екінші деңгейлі банктерден қысқа және ұзақ мерзімді негізде 50 млрд. теңге көлемінде ақша алды. Олардың маңызды бөлігі ауыл шаруашылығын дамытуға және ауыл шаруашылық өнімдерін (ұн дайындау, макарон, сары май мен жануар майы, жеміс-жидек пен көкөніс, шырын, ет, шұжық, тоқыма бұйымдарын) қайта өңдеуге жұмсалған. 2003 жылмен салыстырғанда 2004 жылы шағын бизнес кәсіпкерліктерінің саны 5,1 %-ға өсіп 4028 бірлікті құрады, соның ішінде жартысы Шымкент қаласында тіркелген. Шағын кәсіпкерліктердің көбі сауда мен автомобильдерді жөндеу қызметінде - 1279 бірлік, ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығында - 1063 бірлік құрылған. соңғы 4 жыл ішінде өнімдерді, тауарлар мен шағын кәсіпкерліктегі қызметтерді іске асыруда кіріс 2,1 есеге өсіп 104657 млн. теңгені құрады.
Облыста кәсіпкерлік құрылымдарға қаржылық қолдау нәтижесінде жаңа жұмыс орындары құрылды. соңғы жылы халық тұрғындарының саны 56 мың адамға өсіп, көптеген адамдар жұмыспен қамтылды. 2004 жылы шағын, орта және ірі кәсіпорындарда, мекемелерде, облыс ұйымдарында істейтін жұмысшылардың саны 927 мың адамды құрады, соның ішінде 438,6 мың адам жалдамалы жұмысшылар. Нақты ақша кірісі 21,7 %-ға өсті. кәсіпорындардағы, ұйымдардағы және облыс мекемелеріндегі ортаайлық номиналды жалақы 2004 жылда 26,6 %-ға өсті. 2003 жылы ол 112,3 % болатын. соңғы 3 жылда орташа зейнетақы мөлшері 1,7 есеге, ал күнкөріс деңгейі 1,27 есеге өсті. Егер 2003 жылы номиналды ақшы кірісі 7,8 %-ға өссе, нақты - 0,4 %-ға өссе, 2004 жылы сәйкесінше 21,7%-ға және 15,6 %-ға өсті.
Шығыс Қазақстан облысының негізгі экономикалық даму индикаторы 2 кестеде көрсетілген. 2004 жылы ШҚО-ның өнеркәсіптерімен (соның ішінде үй шаруашылығы секторын қосқанда) 222814,8 млн. теңгеге өнім шығарған, бұл алдыңғы кезеңмен салыстырғанда 22,4%-ға артық, ауыл шаруашылық өнімінің көлемі 2,3 %-ға өсіп, 69926,2 млн. теңгені құраған. 2003 жылмен салыстырғанда 2004 жылы негізгі капиталдың инвестиция көлемі 13,1 пайызға өсіп, 50748 млн теңгені құрады, жалпы алғанда облысқа 114633 шаршы метр тұрғын үй тұрғызылған, бұл 2003 жылмен салыстырғанда 1,4 есеге артық . Кәсіпорындарға, мекемелерге, халыққа (ұсақ кәсіпорындарды қосқанда) көрсетілген қызмет көлемі 2003 жылмен салыстырғанда 1,2 есе артып, 7504,7 млн. теңгені құрады. Облыстың барлық аймақтарында 2004 жылғы физикалық өнімнің көлемі 2003 жылмен салыстырғанда жоғары, өсу деңгейі 4,8%.
2004 жылы ішкі айналым көлемі 1532,7 млн.долларды құрады, экспорт 1,6 есеге өсіп, 868,7 млн. теңгені құрады, ал импорт 1,3 есеге өсіп, 663,9 млн. долларды құрады. Экспорттың дәстүрлі шығып жүрген металл және содан жасалынған заттар -53,2%, минералдық өнімдер-15,7% , химиялық және соған қатысты заттар (пластмасс пен каучукты қосқанда)-6,8% . Ресми түрде жұмыссыздық деңгейі - 7,2 пайызды құрайды. 2003 жылмен салыстырғанда 2004 жылы шағын бизнес кәсіпорындарының саны 7%-ға өсіп, 6656 бірлікті құрады.
2-кесте
Шығыс Қазақстан облысы экономикалық дамуының негзгі индикаторлары
| Көрсеткіштердің атауы | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | өсу қарқыны | өсу қарқынының айырмашылығы |
| Үй шаруашылығын қосқандағы өнімнің физикалық көлемінің индексі % | 116,5 | 101,4 | 104,8 | 104,8 | 106,9 | 6,9 |
| Облыстағы ішкі сауда айналымы млн. доллар | 1082,8 | 1042,4 | 1086,6 | 1532,7 | - | - |
| экспорт | 538,8 | 599,6 | 560,2 | 868,7 | - | - |
| импорт | 544,0 | 442,7 | 526,4 | 663,9 | - | - |
| Тұтыну бағаларының салыстырмалы индексі | 108,0 | 106,5 | 106,2 | 107,3 | 107,0 | 7,0 |
| өнеркәсіптегі көтерме бағалардығ салыстырмалы индексі | 98,4 | 11,1 | 105,1 | 119,4 | 106,0 | 6,0 |
| Номиналды орташа айлық жалақы, теңге | 16832 | 18816 | 19787 | 24212 | - | - |
| Ресми жұмыссыздық деңгейі % | 7,3 | 7,3 | 7,3 | 7,2 | - | - |
Ең төмен шығындармен ең жоғары нәтижелер ретінде анықталатын экономикалық тиімділіктен шығатын немесе орындалған жұмыс бірліктіріне жұмсалған шығындарды есептеп, трансакциондық шығындар талдауын қарайық.
3-кесте
Шығыс Қазақстан облысы бойынша трансакциондық шығындар
| Көрсеткіштер | 2005 жыл | 2006 жыл | 2007 жыл |
| Бюджет, барлығы | 50 490 562,0 | 69 794 077,3 | 94 308 342,4 |
| Мемлекеттік шығындардың жалпы сипаты (мың. теңге) | 3 008 606,0 | 3 836 004,4 | 4 503 093,0 |
| Мемлекеттік басқарудың жалпы қызметін орындайтын өкілетті, атқарушы және басқа да органдар | 2 470 581,0 | 3 240 232,2 | 3 812 464,6 |
| Соның ішінде үкіметтің өкілетті органдары: | 141 287,0 | 153 510,0 | 187 714,0 |
| -Облыс мәслихатының аппараты | 16 379,0 | 17 617,5 | 20 184,0 |
| -аудан мәслихатының аппараты | 124 908,0 | 135 892,6 | 167 530,0 |
| Соның ішінде үкіметтің өкілетті органдары: | 2 329 294,0 | 3 086 722,1 | 3 624 750,6 |
| Облыс әкімінің аппараты | 719 599,0 | 920 060,3 | 1 160 780,5 |
| Аудан әкімінің аппараты (облыстық мәні бар қалалар) | 750 139,0 | 935 730,0 | 1 265 467,0 |
| Қаладағы аудан әкімінің аппараты, аудандық мәні бар қалалар, ауыл округіне қарасты елді мекендер | 859 596,0 | 1 230 931,8 | 1 198 503,1 |
| Үкіметтің жергілікті органдар аппаратының саны | 3 397 | 3 427 | 3 427 |
| Облыстағы үкіметтің жергілікті органдарын ұстауға жұмсалатын барлық шығындар пайызбен | 4,9 | 4,6 | 4 |
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі уақытта экономика дифференцияциаланған территориялық даму проблемасымен сипатталады , сол себепті мемлекетке аймақтардың дамуында теңдікті қамтамасыз ету, проблемалы аумақтарды сүйемелдеу , аймақтық бәсекені жөнге салу , әлеуметтік - экономикалық дифференцацияны тегістеу үшін шаралар қабылдау қажет. Осы проблема ел үшін жеткілікті ұзақ уақыт мінездемелі , бірақ осы кезде Қазақстанның экономикалық дамуы нәтижелі аймақтық реформалар қабылдауға рұқсат етеді .
Біршама бос аймақаралық ресурс айналымы бар бірыңғай ауылшаруашылығы кеңістігін сақтауда республика аймақтарының реформаларды өткізу екпінімен айырмашылығын, аймақтық басқару нәтижелілігі , кәсіпкерліктің және нарық инфражүйелерінің дамуын, сыртқы экономикалық қызметті , шетел капиталын тартуды ескеру маңызды .
Біздің көзқарасымыз бойынша, аймақтық басқару құрылған шаруашылық субьектілерінің қарым-қатынасына сәйкес келіп, нарықтың жеке, бірлестік бөліктері талабына сай болып қана қоймай, өзінің қарапайым әрекеттестігімен аймақтық өндірістің экономикалық және әлеуметтік нәтижелілігін жоғарылатудың қажетті өсімін қамтамасыз ететіндей құрылуы тиіс.
Облыстың аймақтық басқару жүйесіне кіретін мінездемесі ретінде аймақтың әлеуметтік және экономикалық жұмыс жасауының талданған ақпараты, сонымен қатар қолданылатын заттық-техникалық, еңбек, қаржы ресурстары, берілген уақыт аралығында басқару процесінде қолданған шығындардың көлемін анықтайтын сандық және сапалық көрсеткіштер болып табылады. Біздің ойымызша, бұл аймақты басқару жүйесі элементтерінің әрекеттестігін дамытудың қажетті шарты болып табылады. Ол пайда болатын алдағы ағымдағы тенденцияны, перспективалы және стратегиялық әлеуметтік - экономикалық дамуды, ресурсты қолдану нәтижелілігін талдауды, өндіріс нәтижелілігін, тұтынылушы ресурстардың экономикалық өсу резервтерін анықтауға мүмкіндік береді.