Яшчэ трэба сказаць пра эмацыянальна-экспрэсіўную афарбоўку. Гэта - такія дадатковыя якасці адзінак мовы, якія накладваюцца на іх лагічна-прадметнае значэнне. Разнавіднасцяў такіх афарбовак звычайна вылучаюць тры. Да першай з іх адносяцца словы і выразы, само значэнне якіх утрымлівае ацэначны элемент. Напрыклад, такія шырокаўжывальныя ў СМС-паведамленнях словы як лох, ламер, гуру ўжо ў самой семантыцы нясуць эмацыянальна-экспрэсіўную афарбоўку. Звычайна словы гэтай падгрупы адназначныя, і іх ярка выражаная станоўчасць альбо адмоўнасць не дае магчымасці ўжываць іх у іншых значэннях. Другую групу складаюць словы, якія самі па сабе абазначаюць нейтральную з'яву або прадмет і з'яўляюцца стылістычна нейтральнымі, а пры выкарыстанні ў іншым стылі набываюць эмацыянальна-экспрэсіўную афарбоўку (тормаз і інш.). І, нарэшце, трэцяя група - гэта словы, ў якіх стылістычная канатацыя дасягаецца афіксацыяй (як правіла, суфіксамі): чалавек - чалавеча - чалавечык. Калі падсумаваць усё вышэйсказанае, атрымаецца, што функцыянальна-стылістычныя моўныя сродкі супрацьпастаўляюцца агульнаўжывальным, а эмацыянальна-экспрэсіўныя - нейтральным. З-за таго, што размяжоўваюцца паняцці "эмацыянальна-экспрэсіўны" і "функцыянальна-стылістычны", трэба не блытаць і тэрміны "нейтральны" з "агульнаўжывальным" ці "міжстылявым". Але ж гэтыя два паняцці нельга адрываць непасрэдна адно ад другога: чым эмацыянальна-экспрэсіўная афарбоўка слова ярчэй, тым вузей кола яго ўжывання, і наадварот: менш эмацыянальнай экспрэсіі - больш шырокая сфера ўжывання. Найбольш часта ўжываюцца тыя словы, якія складаюць лексічнае ядро мовы. Звычайна з эмацыянальна-экспрэсіўнага пункту гледжання гэтыя словы нейтральныя, а з функыянальна-стылістычнага, адпаведна, агульнаўжывальныя. Для некаторай часткі слоў уласцівая або толькі эмацыянальна-экспрэсіўная афарбоўка, або толькі адпаведнасць пэўнаму тыпу, стылю і форме маўлення (функцыянальна-стылістычная афарбоўка. Так, словы "каханне" і "брыдкі" - гэта эмацыянальна-экспрэсіўныя словы, але ж функцыянальна-стылістычная афарбоўка для іх не характэрна. І, наадварот, усе тэрміны - гэта словы з уласцівымі ім функцыянальна-стылістычнымі асаблівасцямі, але ж яны нейтральныя ў адносінах да эмацыянальнай экспрэсіі).
Вось нарэшце мы і падыйшлі да вывучэння СМС-стылю. Усё ж такі, што гэта за стыль? Усе функцыянальныя стылі мовы вызначаюцца камунікатыўнымі функцыянальнымі фактарамі. Гэта змест маўлення, форма зносін, мэты і задачы выказвання, сацыяльная сфера зносін, умовы і акалічнасці зносін. Адпаведна, функцыянальны стыль мовы - гэта ўсвядомленая грамадскасцю і ўнутрана аб'яднаная спецыфічная сістэма моўных сродкаў, якая абумоўлена мэтамі і прынцыпамі адбору гэтых сродкаў у той ці іншай сферы грамадскай дзейнасці і найлепшым чынам абслугоўвае у ёй зносіны.Усе моўныя стылі не адасоблены адзін ад аднаго, а знаходзяцца ў шчыльных узаемаадносінах, узаемадзейнічаючы і ўзаемапранікаючы. Хоць і змяняецца функцыянальная роля моўных сродкаў, яны (нягледзячы на спецыфічную прынадлежнасць да якога-небудзь аднаго стылю) могуць ужывацца і ў іншых. Усе функцыянальныя стылі мовы вылучаюцца на аснове розных прынцыпаў. Вось самыя распаўсюджаныя з іх.
1. Сацыяльны (размяжоўванне правозіцца па тым, хто з'яўляецца носьбітам таго ці іншанга стылю).
2. Жанравы (тут маўленчыя стылі вылучаюцца па разнавіднасцях літаратуры, у якіх яны знаходзілі ўжытак).
3. Эмацыянальна-экспрэсіўны (стылі адрозніваюцца, як можна здагадацца, па іх эмацыянальна-экспрэсіўнай афарбоўцы. Адзін з яго мінусаў у тым, што ў такім выпадку стыляў атрымліваецца вельмі вялікая колькасць).
4. Функцыянальны прынцып (найбольш пашыраны і навукова абгрунтаваны прынцып вылучэння стыляў, згодна з якім стыль з'яўляецца функцыянальнай разнавіднасцю мовы, формай яе грамадскага выкарыстаня).
Калі суадносіць формы і стылі маўлення, то атрымліваецца такое размежаванне: вуснай форме маўлення адпавядае размоўна-функцыянальны стыль маўлення, а пісьмовай мове - кніжныя функцыянальныя стылі, такія як афіцыйна-дзелавы, навуковы, публіцыстычны і мастацкі. Яно (пісьмовае маўленне) разлічана на зрокавае ўспрыманне шырокага кола чытачоў.
Пісьмовае маўленне - гэта менавіта той стыль маўлення, які знаходзіць усў большую папулярнасць сярод карыстальнікаў СМС-сервісаў. Для гэтага тыпу характэрна адсутнасць агульнай жыццёвай абстаноўкі для ўдзельнікаў зносін "па той бок экрана", адсутнасць жэстаў, мімікі і інтанацыі (хоць і бывае, што яна прысутнічае, напрыклад, у рэмарках накшталт "пагрозліва", "закахана" і інш.); значны слоўнікавы запас (можна сказаць, ён амаль удвая больш за слоўнікавы запас звычайнага чалавека, бо "мабільны" карыстальнік вымушаны ведаць яшчэ і вялікую колькасць скарачэнняў ды абрэвіятур). Яшчэ звычайнаму пісьмоваму маўленню ўласцівы максімальна ўскладнены сінтаксіс, але пра СМС-паведамленні гэта казаць цяжка, бо, як ужо вядома, карыстальнікі сотавых тэлефонаў і, у прыватнасці, СМС-ак цягнуцца да павялічэння хуткасці набора пасланняў і, як следства, спрошчванню сінтаксіса і пунктуацыі. Пісьмовай форме маўлення адпавядаюць такія кніжныя стылі: афіцыйна-дзелавы, навуковы, публіцыстычны і мастацкі. Што датычыцца вуснага маўлення, то яно, як правіла, рэалізуе сябе падчас непасрэднага кантакту субяседнікаў і разлічана як на слыхавое, так і на зрокавае ўспрыманне. Менавіта з-за гэтага вялікае значэнне набывае інтанацыя. А пры перадачы вуснага маўлення у графічнай форме патрабуюццаспецыяльныя моўныя і графічныя сродкі. У СМС-паведамленнях для гэтага выкарыстоўваюцца вялікія літары замест малых (так паслане становіцца "гучней"), а таксама выражаючыя інтанацыю і эмоцыі смайлікі ды простыя графічныя малюнкі. Наконт таго, што неабходна слыхавое ўспрыманне інфармацыі, можна сказаць, што з некаторых часоў для ўладальнікаў "сотавых" гэта стала магчымым. Зараз абаненты расійскай кампаніі "Мегафон" могуць напісаць любое сваё паведамленне і адаслаць праз службу аператара да адрасату. Адпраўляльнік СМС-кі можа нават выбраць з пэўнай колькасці мужчынскіх і жаночых галасоў рознага тэмбру. А паведамленне могуць слухаць усе ўладальнікі тэлефонных апаратаў - не абавязкова сотавых. У размоўным стылі пашыраны эмацыянальна-экспрэсіўныя сродкі зніжанага плану (фамільярныя, лаянкавыя, вульгарныя і да т.п.). вуснае маўленне адбываецца без папярэдняй падрыхтоўкі, загадзя не абдумваецца, а ствараецца экспромтам. З-за гэтага ў ім назіраюцца адхіленні ад літаратурных норм ужывання слоў і граматыкі (часцей за ўсё жарганізмы). У вуснае маўленне цалкам уключаны размоўны (ці размоўна-гутарковы) стыль. Гэтаму стылю, акрамя вышэйпералічанага, уласцівыя простыя, няпоўныя і элептычныя сказы. У размоўным стылі можна назіраць тэндэнцыю да апрошчаных, сціслых сінтаксічных канструкцый, якія здольны ў лапідарнай форме перадаваць нават вельмі аб'ёмістую інфармацыю і адначасова перадаваць адносіны аўтара (а ў нашым выпадку адпраўшчыка СМС-паведамлення) да рэчаіснасці.
ВЫКАРЫСТОЎВАННЕ РОЗНЫХ СТЫЛЯЎ
ПРЫ НАПІСАННІ СМС
А зараз возьмем усім вядомы выраз і запішам яго ў выглядзе СМС. Правілы вядомыя: памер - не больш за 160 сімвалаў, зразумелыя прычынна-выніковыя сувязі і адпаведнасць заяўленаму стылю. Спачатку возьмем стылі пісьмовага маўлення.
1. U popa byla sobaka, on ee lyubil. Ona s'ela kusok myasa, on ee ubil, v zemlyu zakopal і nadpis' napisal...
Тут мы бачым самы звычайны публіцыстычны стыль: з лексічных сродкаў не назіраюцца (хоць гэта і дазволена) вузкаспецыяльныя словы і выразы, дыялектызмы, варварызмы, аргатызмы, аўтарскія неалагізмы, рэдкія запазычаныя словы і інш. Такім чынам, праяўляецца адзін з прызнакаў гэтага стылю - камунікатыўная агульназначымасць, агульнадаступнасць моўных адзінак і нават адносная стандартызаванасць.
2. Slujitel kulta soderjal psa, soversivsego hischenie produktov pitania hozaina. Svyaschennik ubil jivotnoe i zahoronil trup, otmetiv mesto pogrebenia nadpis'u.
Гэта, зразумела, афіцыйна-дзелавы стыль. Тут не знойдзеш двухсэнсоўных і расплывістых фармуліровак, назіраецца паслядоўнасць і дакладнасць выказу фактаў і няма эмацыянальна афарбаванай лексікі, слоў з суфіксамі суб'ектыўнай ацэнкі, выклічнікаў, экспрэсіўнай фразеалгіі і г.д. шырока выкарыстана тэрміналагічная і спецыяльная лексіка, словы ўжываюцца толькі ў прамым значэнні.
3. Nastoyatel cerkvi ekspluatiroval doga. On poglotil myasnuyu vyrezku, i shef usypil ego. Nad zahoronenim byl ostavlen tehnicheskij pasport na izdelie "sobaka".
Лёгка заўважыць, што тут пераважае навуковы стыль, хоць і з некаторым адценнем стылю афіцыйна-дзелавога. Тут таксама назіраем лагічнасць, аб'етыўнасць і дакладнасць выкладу. У апошнім сказе найбольш выразна бачна лексіка твораў навуковага стылю (тэхнічны паспарт на выраб "сабака").