Смекни!
smekni.com

Белорусский фольклор (стр. 2 из 2)

Што да асаблівасцей мастацкай формы падання, то яна не вызначаецца той традыцыйнай кананічнасцю, устойлівасцю кампазіцыйна - структурных элементаў, што ўласціва казкам. Сюжет у ім, як правіла, аднаэпізодны, часам і зусім няма выразна акрэсленага сюжета, няма і такіх характэрных для казачнай прозы кампанентаў, як агульныя месцы, пастаянныя формы, дыялог, зачын, канцоўка.

Бываліца

Бываліца - вуснае мастацкае апавяданне пра жыццё і надзеі не так далёкага мінулага, расказанае адметнай, “складнай”, рытмізаванай і збольшага рыфмаванай мовай.

Тэмай, зместам, характарам адносін да рэчаіснасці бываліцы блізкія да бытавых казак. З казкамі іх збліжае тое, што у іх, таксама, як і у казках, шмат выдумкі. Але выдумка найбольш такая, што не выходзіць за рамкі рэальнага магчымага. У адрозненні ад казак бываліца не карыстаецца традыцыйнымі прыёмамі казачнай паэтыкі.

Галоўнае, што вызначае ўласнае жанравае аблічча бываліцы, што аб’ядноўвае досыць разнародныя і ў тэматычных і ў мастацкіх адносінах творы, - гэта іх складная, блізкая да вершаванай, мова.

У жывой практыцы народа, у яго штодзённай моўнай практыцы сустракаецца безліч вобразных, афарыстычных, крылатых выразаў, якія або выказваюць нейкую закончаную, самастойную і павучальную думку, або трапным параўнаннем ці ўдалым намёкам характарызуюць пэўную з’яву, рысу чалавека, узаемаадносіны паміж людзьмі, або проста ўпрыгожваюць гутарку дасціпным каламбурам, нечаканай ігрой слоў, да месца падкінутай складнай жартаўлівай заўвагай, парадай, пажаданнем. У першым выпадку мы маем справу з прыказкамі, у другім - з прымаўкамі, у трэцім - з прыгаворкамі. Што датычыць прыказак, то можна прывесці такія: “Адна пчала многа мёду не наносіць”, або “Дзе няма работы, там няма ахвоты” і “Ідзеш на чужую старану - пільнуйся, каб не было сараму ”. Вельмі цікавыя ёсць і прымаўкі: “Пражыў век - ні сабака, ні чалавек”, “Што яму законы, калі суддзі знаёмы”, “Чыста ходзіць, дык ні чыста жыве” і г.д.

Усе гэтыя трапныя, крылатыя выразы з даўніх часоў карысталіся і карыстаюцца ў народзе вялікай любоўю.

Не трэба забываць і пра такія рэчы, як народныя прыкметы, і таксама праклёны.

Загадкi

Нельга не сказаць некалькі слоў і аб загадках. Гэта не будзе навінай, калі я скажу, што гэты жанр народна - паэтычнай творчасці зараз зусім загіне. Па-першае, вельмі многія старыя, традыцыйныя загадкі практычна ўжо не могуць існаваць і пашырацца сярод сучаснай дзятвы і моладзі па той прычыне, што з народнага побыту канчаткова зніклі з’явы і прадметы, якія ляглі ў аснову іх метафарычных вобразоў. Ніякай кемлівасці і здольнасці вобразна мысліць не хопіць, каб разгадаць, напрыклад, загадку пра цэп, якім малацілі збожжа, калі ты ніколі гэтага цэпа не бачыў. Па-другое, загадкі ў народзе амаль перасталі складацца.

Казкі, легенды, анекдоты, прымхліцы, паданні, бываліцы, мудраслоўі, народныя прыкметы, загадкі - ўсё гэта і ёсць та фальклорная спадчына, якая з’яўляецца крыніцай беларускай культуры на працягу ўжо многіх стагоддзяў.