Лiтаратурная норма – гэта ўзор або правiла, выпрацаванае грамадствам i зафiксаванае ў слоўнiках, граматыках, спецыяльных даведнiках. Афiцыйнае прызнанне нормы называецца яе кадыфiкацыяй. Змены нормаў адбываюцца нячаста, звычайна ў вынiку рэформаў або ўдакладненняў правапiсу.
У сiстэму моўных нормаў уваходзяць:
– арфаэпiчныя нормы, якiя вызначаюць правiльнае вымаўленне гукаў i iх спалучэнняў;
– акцэнталагiчныя нормы – правiльная пастаноўка нацiску;
– арфаграфiчныя нормы – правiльная перадача вуснай мовы на пiсьме;
– словаўтваральныя нормы – правiльнае ўтварэнне новых слоў у адпаведнасцi з законамi мовы;
–марфалагiчныя нормы – правiльнае ўжыванне формаў слоў;
– сiнтаксiчныя нормы – правiльная пабудова словазлучэнняў, сказаў, тэкстаў;
– пунктуацыйныя нормы – правiльная пастаноўка знакаў прыпынку;
– лексiчныя i фразеалагiчныя нормы – правiльны выбар слова i ўстойлiвага выраза, дарэчнасць iх прымянення ў адпаведнасцi са значэннем;
– стылiстычныя нормы – выкарыстанне моўных сродкаў у адпаведнасцi з пэўным стылем, моўнай сiтуацыяй.
Лiтаратурная мова iснуе ў дзвюх формах – вуснай i пiсьмовай. Вуснай формай карыстаюцца пры непасрэдных моўных кантактах: у гутарках, на занятках, у публiчных выступленнях. Пiсьмовую мову ўспрымаюць зрокава, таму захаванне ў ёй лiтаратурных нормаў набывае сiлу закона. Асноўныя асаблiвасцi пiсьмовай мовы – дакладнае словаўжыванне i правiльная сiнтаксiчная арганiзацыя тэксту.
Спіс выкарыстаных крыніц
1. Плотнiкаў Б.А. Агульнае мовазнаўства / Б.А. Плотнiкаў. – Мн., 1994.
2. Антанюк Л.А. Беларуская мова. Лінгвістычны кампендыум / Л.А. Антанюк, Б.А. Плотнікаў. – Мн., 2003.
3. Палуян А.М. Беларуская мова (прафесійная лексіка): курс лекцый / А.М.Палуян. 2006, – 134 с.
4. Янкоўскi Ф.М. Гiстарычная граматыка беларускай мовы / Ф.М. Янкоўскi– Мн.. 1989.