в) своеасаблівае спалучэнне прыметнікаў і прыслоўяў з назоўнікамі і дзеясловамі, у складзе якіх прыметнікі і прыслоўі набываюць гутарковае эмацыянальнае адценне: здаровы камень, сімпатычны касцюм, страшэнна падабаецца;
г) ужыванне слоў-паразітаў: вось, ну, значыць, гэта самае;
д) ужыванне субстантывіраваных назваў, што з’явіліся ў выніку выдзялення прыметнікаў з адпаведных словазлучэнняў са значэннем асобы: вясковыя, гарадскія;
е) ужыванне ўсечаных назваў: дыплом (дыпломная работа).
ж) ужыванне прастамоўнай лексікі, іншы раз нават грубай, вульгарнай.
У размоўным стылі часта выкарыстоўваюцца дыялектызмы, прафесіяналізмы, фразеалагізмы.
Марфалагічную спецыфіку размоўнага стылю складаюць:
- большая лексічная напоўненасць займеннікаў: Не, мне не гэту (жэст), а вунь тую (жэст);
- вялікая частотнасць ужывання дзеясловаў. Размоўны стыль – самы ‘дзеяслоўны’ з усіх стыляў;
- малая ўжывальнасць дзеепрыметнікаў цяперашняга часу і дзеепрыслоўяў;
- больш частае ўжыванне назоўнага і вінавальнага склонаў (самы рэдкаўжывальны – давальны);
- больш частае ўжыванне слоў катэгорыі стану.
Агульнай стылістычнай прыкметай размоўнага сінтаксісу з’яўляецца непаўнаструктурнасць, г.зн. адсутнасць слоўнага выражэння тых ці іншых членаў, неабходных ў граматычных ці семантычных адносінах.Эліпсіс размоўнай канструкцыі можа быць двух відаў:
а) вузкасітуацыйны, які абумоўлены толькі дадзенай сітуацыяй;
б) тыпізаваны, які зразумелы па-за пэўнымі зносінамі: даўленне (высокае, нізкае); дэкрэтны (адпачынак).
Сінтаксіс размоўнага стылю характарызуецца таксама наяўнасцю слоў-зваротаў, слоў-сказаў, пабочных слоў, далучальных канструкцый, парушэннем форм сінтаксічнай сувязі паміж часткамі выказвання. У размоўным стылі пераважаюць простыя сказы, часта выкарыстоўваюцца пытальныя і клічныя сказы.
Акрамя таго, у размоўным стылі ўжываюцца сказы, якія цяжка аднесці да якога-небудзь тыпу па існуючай класіфікацыі: А ты дзе быў, я табе званіла? У адно цэлае могуць аб’ядноўвацца некалькі выказванняў, якія не маюць выразнай семантычнай сувязі. Сувязь паміж такімі выказваннямі ўзнаўляецца з сітуацыі: Ты нічога не купіла, я паеду? = Калі не купіла нічога, то я паеду і куплю.
Такім чынам, спецыфічныя рысы размоўнага сінтаксісу абумоўлены такімі рысамі размоўна-бытавога стылю, як спантаннасць, дыялагічнасць, пераважнае выкарыстанне вуснай формы, сітуацыйнасць. З дзеянне гэтых умоў вынікае асноўная ўласцівасць размоўнага сінтаксісу – вялікая колькасць няпоўных (эліптычных) сказаў і скарочаных словазлучэнняў.
Словы з іншых стыляў інтэнсіўна ўцягваюцца ў размоўна-бытавы стыль (тэрміны, канцылярызмы). У сваю чаргу ўплыў размоўна-бытавога стылю на публіцыстычны стыль і мову мастацкай літаратуры даволі вялікі. У размоўным стылі не заўсёды вытрымліваюцца правільнасць, дакладнасць, лагічнасць, чысціня, дарэчнасць выказвання.
СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ
1. Винокур Т.Г. Закономерности стилистического использования языковых единиц / Винокур Т.Г. - М., 1980.
2. Гавранек Б. Задачи литературного языка и его культура. – В кн.: Пражский лингвистический кружок / Гавранек Б. - М., 1967.
3. Ефимов А.И. Стилистика художественной речи / Ефимов А.И. - М., 1961.
4. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы / Каўрус А.А. - Мн., 1980.
5. Мурат В.П. Об основных проблемах стилистики / Мурат В.П. - М., 1957.
6. Цікоцкі М.Я. Практычная стылістыка беларускай мовы / Цікоцкі М.Я. - Мн., 1962. Ч.1; 1965. Ч.2.
7. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы / Цікоцкі М.Я. - Мн., 1995.
8. Юрэвіч А.К. Стылістыка беларускай мовы / Юрэвіч А.К. - Мн., 1992.