3.5.2. Инфрақұрылымды дамытуды реттеу тетiктерiн жетiлдiру
Мiндеттер. Қамтамасыз ететiн инфрақұрылымды үйлестiрiлген дамытудың тиiмдi схемасын жасау, оны салуға және пайдалануға арналған шығындарды оңтайландыру, ұсынылатын қызмет көрсетулердiң сапасын арттыру.
Қамтамасыз ететiн инфрақұрылымды дамытуды мемлекеттiк реттеудi одан әрi жетiлдiрудiң басым бағыттары мыналар болады:
ұлттық та, жергiлiктi де деңгейде инфрақұрылымның алуан түрлерiн кешендi және өзара байланыстыра дамыту тетiктерiн енгiзу;
жолдар, мектептер, ауруханалар, жарық беру, сумен жабдықтау, қоғамдық ғимараттар және басқа да объектiлер сияқты қоғамдық инфрақұрылым объектiлерiн қаржыландыру үшiн әлемде кеңiнен қолданылатын мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк тетiктерi арқылы инфрақұрылым объектiлерiн салу мен пайдалануға жеке меншiк капиталды тарту.
Мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк тетiктерiн енгізу ұсынылатын қызмет көрсетулер сапасы елеулi, оның iшiнде жеке сектордың басқарушылық дағдыларының артықшылықтары есебiнен жақсарған кезде, қамтамасыз ететiн инфрақұрылымды салу мен пайдалануға арналған мемлекеттiк шығындарды азайтуға мүмкiндiк бередi.
Мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiктiң инфрақұрылым облигацияларын шығару сияқты нысанын iске асыру халықтың жинақтарын (жинақтаушы зейнетақы қорларының, банк секторының, пайлық инвестициялық қорлардың, қор нарығының басқа да, оның iшiнде шетелдiк қатысушыларының қаражаты) инфрақұрылымды дамытуға тартуға ықпал ететiн болады.
Iс-қимыл стратегиясы
Инфрақұрылым жүйелерiнiң әртүрлi ауқымы олардың ұлттық және өңiрлiк деңгейлерде дамуын үйлестiрудi негiздейдi.
Ұлттық деңгейде ұлттық маңызы бар инфрақұрылымды дамытудың шоғырландырылған схемаларын мыналар арқылы iске асыру көзделедi:
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi кезеңге арналған Көлiк стратегиясын және басқа да бағдарламалық құжаттарды iске асыру шеңберiнде мемлекеттiк органдардың көлiк-коммуникация инфрақұрылымын дамыту жөнiндегi iс-қимылын жалпы үйлестiру;
"Самұрық" мемлекеттiк холдингiнiң ұлттық компаниялардың инвестициялық жоспарларын үйлестiруi.
Өңiрлiк деңгейде өндiрiстiк, энергетикалық, тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз етушi, көлiктiк, телекоммуникациялық, су-шаруашылық, әлеуметтiк және рекреациялық инфрақұрылымды үйлестiре дамытуды қамтамасыз ету мыналар арқылы жүзеге асырылатын болады:
халықты кеңiстiктiк дамыту мен таратып орналастырудың перспективалық схемаларын әзiрлеу мен iске асыру;
елдi мекендердi дамытудың бас жоспарларын әзiрлеу мен iске асыру.
Инфрақұрылым объектiлерiн салу мен оларды одан әрi пайдалану кезiнде мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк тетiктерiн енгiзу мақсатында мынадай шаралар iске асырылатын болады:
халықаралық сарапшыларды тарта отырып, әлемде қолданылатын мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiктiң түрлi нұсқаларын (сервистiк келiсiмшарттар, басқаруға арналған келiсiмшарттар, лизинг, концессиялық келiсiмдер, акциялардың мемлекеттiк пакетiн басқаруға беру) оларды кейiннен Қазақстанда пайдалану мақсатында зерделеу;
мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк нысандарын, сондай-ақ жобаларды ұзақ мерзiмдi қаржыландыру тетiктерiн iске асыру жөнiндегi нормативтiк құқықтық база әзiрлеу;
мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк тетiктерi қолданылатын пилоттық инфрақұрылым жобалары мен қызмет салаларының тiзбесiн белгiлеу;
пилоттық жобалардың нәтижелерi бойынша оң нәтиже алынған салаларға мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк тетiктерiн енгiзу;
тiкелей немесе мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк жобаларын iске асыру кезiнде ұлттық компаниялардың инфрақұрылым облигацияларын шығаруы арқылы көлiк және коммуникация саласындағы iрi инвестициялық жобаларды iске асыру.
3.5.3. Қазақстан Республикасының әкiмшілiк-аумақтық
құрылысын жетiлдiру
Негiзгi мiндеттер. Кеңiстiктiк дамуды реттеудiң қазiргi заманғы талаптарына жауап беретiн аумақтарды басқарудың тиiмдi схемасын қалыптастыру.
Iс-қимыл стратегиясы
Облыстық төмен деңгейде жұмыс iстеп тұрған әкiмшілік-аумақтық құрылысты жетiлдiрудiң негiзгi бағыттары мыналар болады:
елдiң шекара маңындағы бұрын таратылған жекелеген ауылдық аудандарда көршi мемлекеттер экономикасының үстемдiк етуiн, демографиялық қысымның күшеюiн және рұқсатсыз көшi-қонды болдырмау үшiн оларды қалпына келтiру;
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген өлшемдер бойынша өз мәртебесiне сәйкес келмейтiн облыстық (11 қала) және аудандық (10 қала) маңызы бар қалаларды басқа елдi мекендер етiп, ал кенттердi - ауылдар етiп қайта құру не көрсетiлген өлшемдердi нақтылау жөнiнде тиiсті заңнамаға өзгерiстер енгiзу;
бұрын құрамына ауылдық округтер енгiзiлген қалалардың шекараларын ретке келтiру.
4. Күтiлетiн нәтижелер
ЖаҺандану әрi әлемдiк нарықтағы қатал бәсекелiк күрес жағдайында және iшкi нарықтың аз сыйымдылығын ескергенде белгiленген iс-қимыл стратегиясын iске асыру әлемдiк нарықтарға шикiзат ресурстарын iрi экспорттаушы және транзиттiк аумақ ретiнде ғана емес, елдiң, ең алдымен, жоғары технологиялы тауарларды жеткiзуге және өңiрде сервистік қызметтердiң (сауда-логистикалық, көлiк-ақпараттық, қаржылық, бiлiм беру және басқалар) кең өрiсiн ұсынуға бағдарланған орнықты экономикалық жүйе ретiнде де ұстанымдануына мүмкiндiк бередi.
Бiрiншi кезекте елдiң дамуы үшiн жаңа резервтер iздестiру мен пайдалануға бағытталған мұндай стратегия:
экономикалық процестерге экономикалық субъектiлердiң кең аясын тартуға, сол арқылы кәсiпкерлiктi дамытуды ынталандыра отырып, елдің орнықты қоғамдық дамуының негiзi ретiнде орташа топты қалыптастыруға;
экономикалық белсенділіктiң өсуiн, өңiрлерде бәсекеге қабiлеттi жаңа, ең алдымен, шикiзат ресурстарын пайдалануға байланысты емес мамандықтар қалыптастыруды, құлдырау үстiндегі индустриялық аудандарды конверсиялауды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Кластерлiк бастамаларды iске асыру өңiрлердiң экономикасын әртараптандыруға, олардың iрi өңiр құраушы тiгiнен кiрiктiрiлген компаниялардың жұмыс iстеп тұруына тәуелдiлiгiн жоюға мүмкiндiк бередi, шағын және орта кәсiпкерлiктiң бәсекеге қабiлеттi секторын қалыптастырады.
Елдiң жүйе құрайтын iрi компанияларының аутсорсинг өткiзуi және iрi мұнай жобаларында жергiлiктi құрамдас бөлiктердi күшейту экспорт секторын дамытудан iшкi экономиканың аралас салаларына және өңiрлердi дамытуға кең мультипликативтiк әсерге, олардың ұлттық қалпына келтiру процесiне қосылуына қол жеткiзуге мүмкiндiк бередi.
Мұндай компаниялардың айналасында шағын және орта кәсiпорындардың кейiннен сыртқы нарықтарға да шығу әлеуетi бар көмекшi, қызмет көрсетушi және қайта өңдеушi блоктары пайда болады.
Инфрақұрылым объектiлерiн салу мен пайдалануда мемлекеттiк-жеке меншiк серiктестiк тетiктерiн iске асыру жалпыэкономикалық әсерге қол жеткiзумен қатар шағын және орта кәсiпкерлiк үшiн жаңа қызмет салаларын құруға ынталандырады.
Көлiк-коммуникация жүйесi сыртқы жүктердiң транзитiн және iрi тауар өндiрушiлердiң шикiзатын экспортқа тасымалдауды ғана емес, сонымен бiрге ұлттық және өңiрлiк ауқымдағы тиiмдi дамып келе жатқан экономикалық белсендiлiк аймақтарын негiзгi көлiк коммуникациялары бойымен өрiстете отырып, елдің және оның өңiрлерiнiң өңiрлiк және сыртқы нарықтармен кiрiгуiн қамтамасыз етедi.
Тыныс-тiршіліктi қамтамасыз етушi және әлеуметтiк инфрақұрылым құру адам капиталының сапалы дамуын қамтамасыз етедi және барлық нарық субъектiлерiнiң экономикалық қызметтi жүргiзуi үшiн қолайлы жағдай қалыптастырады.
Көшбасшы қалалар: Астана мен Алматының (өңiрлiк және еуразиялық шаруашылық жүйесiнде экономикалық өзара iс-қимыл жасаудың маңызды көпфункционалдық тораптарының), елдiң тiрек қалаларының айналасында ұлттық және өңiрлiк нарықтарға кiрiктiрiлген "басып оза" өсу аймақтары, халықтың тыныс-тiршiлiгi жоғары ұйымдастырылған ортасы бар елдi мекендердiң агломерациялары мен жүйелерi қалыптастырылады.
Экономикалық әлеуеттi және халықты экономикалық жағынан перспективалық және тыныс-тiршілік үшiн қолайлы аумақтарға шоғырландыра отырып, елдiң бүкiл аумақтық кеңiстiгiн ұтымды игеру мен жайластыру қамтамасыз етiлетiн болады.